BRUI (Hacer ruido, resonar, retumbar)

1. Aŭdigi diversajn fortajn sonojn, sen harmonio: /Hacer oír diversos sonidos fuertes, sin armonía.

·   Iu bruis nokte kaj ĝenis dormi al mi. /Alguien hizo ruido anoche, y me molestaba para dormir.

·   Ŝuldo ne bruas, tamen dormon detruas. /La deuda no hace ruido, sin embargo, destruye el sueño.

·   Post brua vento subita silento. /Tras un viento ruidoso, un silencio súbito.

·   Musoj bruetas. /Las moscas hacen ruiditos.

·   Feliĉe la fridujo estas malbrua. /Felizmente la nevera es silenciosa.

·   Ni iris per senbruaj paŝoj, por ke neniu nin ekaŭdu. /Fuimos con pasos silenciosos, para que nadie nos escuchara.

·   La laŭtega muziko superbruis eĉ lian krion. /La música fortísima resonaba incluso sobre su grito.

2. Abunde kaj laŭte paroli pri io, por atentigi la publikon: /Hablar copiosa y fuertemente sobre algo, para que el público ponga atención.

·   Ŝajnas al mi, ke la tuta mondo bruas pri tio. /Me parece que todo el mundo hace ruido sobre eso.

·   Per paroloj li bruas, tutan urbon detruas. /Con discursos él resuena, toda la ciudad echa abajo.

·   Ju pli da bruo, des malpli da ĝuo. /Entre más ruido, menos agrado.

BUKLO (Bucle, rizo; tirabuzón)

1. Spirale volviĝanta fasketo da haroj: /Pequeño manojo de cabellos envueltos en espiral:

·   Ŝi detranĉis buklon de siaj haroj kaj donacis al mi. /Ella cortó un bucle de sus cabellos y me lo regaló.

·   Liaj buklaj haroj plaĉis al ĉiuj knabinoj. /Sus cabellos rizados le gustaban a todas las muchachas.

·   Mi ne portas ĉapelojn, ĉar ili malbonigus mian buklaron. /No uso sombreros, porque me arruinarían mis bucles.

·   La patrino aĉetis buklilojn, ĉar ŝi volis bukli siajn harojn. /La madre compró ondulines, porque quería rizar sus cabellos.

2. Ringforme kurbigita fadeno, rubando, ŝnuro: /Hilo,  cinta, cuerda, torcido en forma de anillo:

·   La donacon ornamis kelkaj bukloj de ruĝa banto. /El regalo estaba adornado con algunos bucles de lazo rojo.

BULTENO (Boletín)

Perioda, ne ĉiam regule aperanta informilo de ŝtato, de societo, de fakuloj ks: /Informativo de estado, de sociedad, de expertos, etc.: que aparece de modo periódico, no siempre con regularidad:

• Kiam aperis la unua elektronika bulteno pri Esperanto? / ¿Cuándo apareció el primer boletín electrónico sobre Esperanto?
• La ĉi-jara bulteno pri la procesoj montras grandajn ŝanĝojn. /El boletín de este año, sobre los procesos muestra grandes cambios.
• Mi eksciis de meteologia bulteno, ke morgaŭ pluvos. /Por el boletín meteorológico, supe que mañana lloverá.
• Bultenejo estas komputila sistemo, al kiu uzantoj konektiĝas por legi informojn kaj lasi mesaĝojn. /Un pequeño boletín es un sistema computacional, al que los usuarios se conectan para leer informaciones y dejar mensajes.

BAGATELO (Bagatela, nimiedad, nadería, tontería)

Afero de malgranda valoro aŭ graveco: /Asunto de pequeño valor o importancia:

• Li ekscitiĝas ĉe la plej malgranda bagatelo. /Él se encoleriza por la más pequeña tontería.
• Eĉ bagatelo povas servi al celo. /Hasta una nimiedad puede servir al propósito.
• Pro najleto bagatela pereis ĉevalo plej bela. /Por un insignificante clavito murió el caballo más hermoso.
• Tiu bagatelema knabino okupiĝas per negravaj aferoj. /Esa muchacha puntillosa se ocupa de los asuntos sin importancia.
• Ĉu estas io ĉe Esperanto, kio bagateligas tiun ĉi lingvon? / ¿Acaso hay algo en Esperanto que hace nimia esta lengua?

BROGI (Escaldar)

1. Trempi en bolantan akvon aŭ surverŝi per bolanta akvo: /Empapar en agua hirviendo, o verter en agua hirviendo:

• Brogu la drogherbojn. /Echa en agua hirviendo las hierbas de la droga.
• Mi faros bongustan supon el la brogaĵo. /Haré una sabrosa sopa del cocimiento.
• Brogado povas depreni la akrecon de la legomoj. /El cocimiento puede quitar el filo de las verduras.

2. Brulvundi iun per tre varma likvo: /Quemar a alguien con un líquido muy caliente:

• Propra supo brogas, fremda allogas. /La propia sopa escalda, la extraña atrae.
• Brogita eĉ sur akvon blovas. /El escaldado sopla hasta sobre el agua.
• Plenda sento kontraŭ la homoj aliformiĝis en brogantan bolaĵon. /Un sentimiento de queja contra los hombres se transformó en un hervido que escalda.

BOLI (Hervir)

1. Varmiĝi ĝis svarma formiĝo de vaporbobeloj, kiuj krevas ĉe la surfaco (se paroli pri likvo): /Calentarse hasta hacerse una formación bullente de burbujas de vapor, que estallan sobre la superficie (si se habla de un líquido):

·   Pura akvo bolas en la temperaturo de 100 Celsiaj gradoj. /El agua pura hierve a la temperatura de 100 grados Celsius.

·   Akvo bolas, murmuras, sed fine ĝi kuras. /El agua hierve, murmura, pero finalmente corre.

·   La akvo jam bolegas. Sed la bolilo ial ne malŝaltiĝas aŭtomate. /El agua ya está hirviendo. Pero por alguna razón, el hervidor no se apaga automáticamente.

·   Matene ni manĝis boligitajn ovojn. /Todas las mañanas me sirvo huevos cocidos.

·   La lakto postulas nur ekbolon. /La leche sólo exige un hervor.

2. Esti en stato de forta malkvieto kaj ekscitiĝo: /Estar en un estado de fuerte inquietud y excitación:

·   Ekvidinte ŝin mi eĉ bolis pro ĝojo. Habiéndola visto, llegué a hervir de alegría.

·   Sango bolas, juneco petolas. /La sangre hierve, la juventud bromea.

·   Li ekscitiĝas kiel bolanta lakto. /Él se excita como leche hirviendo.

·   Ĉe la demando pri knabinoj la sango ekbolis ĉe li. /En la pregunta sobre muchachas, la sangre empezó a hervir en él.

3. Esti tre vigla, fervori: /Estar muy animado, estar fervoroso:

·   La laboro bolas. /El trabajo está que hierve.

·   Mi estas plena je bolanta energio. /Estoy lleno de ardiente energía.

BRULI (Arder, quemarse)

1. Konsumiĝi per fajro: /Consumirse por el fuego:

·   La kandelo brulas. /La vela arde.

·   Ne ekzistas fumo sen brulo. /No existe humo sin fuego.

·   Fendita ligno facile ekbrulas. /La madera resquebrajada arde fácilmente.

·   De malgranda kandelo forbrulis granda kastelo. /Por una pequeña vela, se incendió un gran castillo.

·   Li bruligis al si la lipharojn. /Él se quemó los bigotes.

·   La brulego tute detruis la arbaron. /El gran incendio destruyó totalmente el bosque.

·   Tiu materialo estas nebrul(igebl)a. /Ese material es incombustible.

2. Esti varmega kiel fajro: /Estar tan caliente como el fuego:

·   Li brulas de febro. /Él arde de fiebre.

·   Viaj vangoj estas brulaj. Ĉu vi malsanas? /Tus mejillas están ardientes. ¿Estás enfermo?

·   Mi brulvundis mian fingron! / ¡Me quemé un dedo!

3. Esti en forta eksciteco: /Estar con una fuerte excitación:

·   Mi tre volas vin ekvidi, ke mi eĉ brulas de senpacienco! / ¡Deseo tanto verte, que ardo de impaciencia!

·   Estas pli bone edziĝi ol bruladi. /Es mejor casarse que estar ardiendo.

·   Ankoraŭ bruletas unu fajrero da espero. /Todavía arde una chispa de esperanza.

BABILI (Charlar, parlotear)

1. Abunde kaj supraĵe paroli pri negravaj aferoj: /Hablar de modo abundante y superficial sobre asuntos baladíes:

·   Ni trinkis kafon kaj babilis. /Bebimos café y charlamos.

·   Ĉe tablo malplena babilo ne fluas. /En una mesa vacía, la conversación no fluye.

·   Mastro elbabilis, gastoj ne silentos. /El jefe reveló secretos, los invitados no callarán.

·   Mi decidis organizi kafobabilan kunvenon. /Decidimos organizar una reunión para conversar alrededor de un café.

·   Ili tutan vesperon trababilis, ĉar ne vidis unu la alian longan tempon. /Ellos conversaron toda la noche, porque no se veían hacía mucho tiempo.

2. Diri senenhavajn banalaĵojn: /Decir banalidades sin contenido:

·   Vi nur babilas kaj tute ne laboras! / ¡Tú sólo parloteas y no trabajas nada!

·   Babilas, muelas, kion lango elpelas. /Parloteas, desmenuzas, lo que la lengua expulsa.

·   Ne timu tranĉilon, timu babilon. /No le temas al cuchillo, teme a la cháchara.

·   Ju pli da babilado, des pli da pekado. /Entre más cháchara, más pecado.

BARI (Privar el paso, interceptar)

 1. Meti ion sur vojon por malhelpi la trairon: /Poner algo sobre el camino para detener la pasada:

• • Ni baris la korton por ke neniu fremdulo promenu tie. /Pusimos una cerca en el corral, para que ningún extraño pasee por allí.
• • Ni konstruos akvo-baraĵon en la rivero. /Nosotros construiremos una presa en el río.
• • Nur ilian korton baris altega barilo. /Sólo una altísima cerca impedía el paso en el patio de ellos.
• • La korto estis nebarita, sed la ĝardeno estis parte debarita. /El patio no estaba cercado, pero el jardín estaba en parte sin cerco.
• • La polico malbaris la vojon al li. /La policía despejó el camino para él.

2. Malhelpi la efektiviĝon, elvolviĝon de io: /Impedir la efectividad, evolución de algo:

• Mi baros la progreson al la kalumnio! /¡Impediré el progreso a la calumnia!
• Ili kontraŭbaris la vojon al ĉiuj reformoj. /Ellos despejaron el camino a todas las reformas.
• Esperanto forigas la lingvajn barojn. /Esperanto aleja las barreras lingüísticas.
• La besto estis ĉirkaŭbarita kaj ne povis forkuri. /El animal estaba rodeado para barreras y no podía huir.

BAKI (cocer al horno, hornear)

Fari taŭga por la destinita uzado, malmoligante en forno: /Hacer apto para el uso definido, endureciendo en el horno:

• Ŝi bakis tre bongustan picon. /Ella horneó una pizza muy sabrosa.
• Nek por baki, nek por haki. /Ni para hornear, ni para cortar.
• Tiu projekto estis rapide bakita kaj rapide ĝi mortos. /Ese proyecto se cocinó rápidamente, y rápidamente morirá.
• La bakado longe daŭros. /El horneado tomará bastante tiempo.
• Avino alportis diversajn bakaĵojn, kiujn ni ĉiuj kune ĝuis. /La abuela trajo diversos pasteles, que todos disfrutamos juntos.
• Li estas novbakita esperantisto. /Él es un esperantista recién horneado.
• Mi devis rebaki la tutan verkon. /Tuve que volver a hornear la obra completa.

BALAI (Barrer)

1. Forŝovi (polvon, malpuraĵon kaj simile) per speciala ilo, konsistanta el fasko da vergetoj aŭ haregoj: /Arrastrar (polvo, suciedad, etc.) por medio de un instrumento especial, que consiste en un manojo de varas o cabellos:

• Mi balais la mortintajn foliojn./Barri las hojas muertas.
• Se ĉiu balaos antaŭ sia pordo, tiam en la tuta urbo estos ordo. /Si todos barrieran  delante de su puerta, entonces en toda la ciudad habría orden.
• Balaaĵon el korto eksteren ne elportu. /El barrido del patio no lo saques al exterior.

2. Purigi per tia ilo: /Limpiar con ese instrumento:

• Balau vian ĉambron. /Barre tu habitación.
• La stratoj estis balaitaj. /Las calles estaban barridas.
• Nova balailo bone balaas. /Escoba nueva barre bien.
• Metu tiujn pecojn de rompita vazo en la balaaĵujon. /Mete esos pedazos del vaso roto en el basurero.
• Balaistoj ne multe enspezas en nia lando. /Los barredores no cobran mucho en nuestro país.

• 3. Dispuŝi, perforte forigi: /Dispersar, sacar por la fuerza:

• La venkinta partio balais siajn kontraŭantojn. /El partido vencedor barrió a sus contrincantes.
• La vento forbalais la nubojn kaj la ĉielo denove iĝis bela. /El viento barrió lejos las nubes y el cielo de nuevo se hizo bello.

BANALA (Banal, bizarro)

Ordinare, ofte uzata de ĉiu kaj tial seninteresa pro senoriginaleco: /De ordinario, usado a menudo por todos, y por eso, sin interés por su falta de originalidad:

• Serĉu aliajn komplimentojn, ĉar la viaj estas tre banalaj. /Busca otros cumplidos, porque los tuyos son muy banales.
• Ili kverelas pro banalaĵoj de la ĉiutaga vivo. /Ellos riñen por las banalidades de la vida diaria.
• La partoprenantoj senreviĝis pri la kongreso banaleco de la programo. /Los participantes no se hicieron fantasías sobre el congreso por la banalidad del programa.
• La konstanta uzado banaligas eĉ la plej originalajn esprimojn. /El uso constante hace banales hasta las expresiones más originales.

BANI (Bañar)

1. Restigadi en akvo aŭ alia likvo, por lavi, ripozi aŭ kuraci: /Permanecer en el agua u otro líquido, para lavar, reposar o curar:

• Mi estis en banĉambro kaj banis mian filineton en la banujo. /Yo estaba en el baño y bañé a mi bebé en la tina.
• Forfluu infano kune kun la bano. /Haz salir al niño conjuntamente con el baño.
• Banado estas malpermesata ĉi tie. /Aquí no se permite bañarse.
• Mi iris en ŝvitbanejon kun miaj geamikoj. /Fui al sauna con mis amigos.

2. Plene superverŝadi, tute malsekigadi (se paroli pri likvo, ordinare pasive): /Verter plenamente, estar totalmente mojado (si se habla de un líquido, comúnmente en forma pasiva):

• Estis varmega tago kaj ŝvito banis lin. /Era un día muy caluroso y él estaba bañado en sudor.
• Anglujo estas ĉiuflanke banata de la maro. /Inglaterra está bañado por el mar por todos lados.
• La branĉoj de la arbo baniĝis en la rivero. /Las ramas del árbol se bañaban en el río.

BAZO (Base)

1. Malsupra, subportanta parto de objekto: /Parte inferior, soporte de un objeto:

• Homoj lasis florojn ĉe la bazo de la statuo. /La gente dejó flores en la base de la estatua.
• La domo baziĝas sur dika masonaĵo. /La casa tiene su base sobre una maciza albañilería.
• Elbazaj folioj kreskas el la baza, ĉeradika parto de la tigo. /Las hojas de base crecen en la base, la parte radical del tallo.

2. Tio, sur kio estas konstruita io spirita aŭ mensa: /Aquello, sobre lo que se ha construido algo espiritual o mental:

• Via suspekto havas nenian bazon. /Tu sospecha no tiene base.
• Ne ekzistas terno sen nazo nek fakto sen bazo. /No existe estornudo sin nariz ni hecho sin base.
• Bazu vian opinion sur iu konkreta ekzemplo. /Basa tu opinión sobre algún ejemplo concreto.
• Nia metodo estas bazita sur la praktiko. /Nuestro método está basado en la práctica.
• Tio estas nur senbaza teorio. /Eso es sólo una teoría sin base.
• Ni verkis la libron surbaze de rakontoj de diversaj homoj. /Nosotros editamos el libro sobre la base de narraciones de diversas personas.

BRAVA (Bravo, leal)

1. Brile lerta, fidinde sperta, montranta valoran kompetentecon: /Brillantemente diestro, confiablemente experto, que demuestra competencia valiosa:

· Nia lando venkos, ĉar nia militistaro estas granda kaj brava. /Nuestro país vencerá, porque nuestro ejército es grande y bravo.

· Brava batalanto kontraŭ plado bolanta. /Un combatiente bravo contra un plato ardiendo.

· Vi brave batalis hodiaŭ! /¡Hoy combatieron ustedes con bravura!

· Li estas fama, ĉar vi faris multajn bravaĵojn./Él es famoso, porque hizo muchos actos de bravura.

· Li estas bravulo en sia angulo. /Él es un individuo bravo en su rincón.

2. Virta, bonkonduta, honesta: /Virtuoso, de buena conducta, honesto:

· Multaj virinoj estas bravaj, sed vi superas ĉiujn. /Muchas mujeres son bravas, pero tú las superas a todas.

· Estu brava knabo kaj helpu al la maljuna virino. /Sé un buen muchacho y ayuda a la mujer mayor.

· Ĉiuj scias, ke vi estas bravulino /Todos saben que eres honesta.

BREDI (Criar animales o plantas)

Teni kaj reprodukti bestojn por la homa uzado: /Mantener y reproducir animales para el uso humano:

· Miaj geavoj bredis bovojn kaj kokinojn. /Mis abuelos criaron vacunos y gallinas.

· Li havas multe da mielo, ĉar li okupiĝas pri bredado de abeloj (abelbredado). /Él tiene mucha miel, porque se ocupa de la crianza de abejas (apicultura).

· El la sep fiŝbredejoj en la lago Tanganjiko nur unu estas uzata por fiŝkaptado. /De los siete lugares de crianza de peces en el lago Tanganika, sólo uno se emplea para la pesca.

· Mia onklo estas abelbredisto./Mi tío es apicultor.

BRETO (Anaquel, estante, repisa)

Horizontala tabulo aŭ plato, por surmeti objektojn: /Tabla o plancha horizontal, para poner objetos sobre ella:

· Ĉu vi vidis miajn ŝlosilojn? - Jes, ili kuŝas sur la breto apud la pordo. /¿Has visto mis llaves? – Si, están sobre la repisa, al lado de la puerta.

· Mi ordigis la librojn, ĉar estis granda malordo ĉe la (libro)bretaro. /Ordené los libros, porque había un gran desorden en el estante de los libros.

· Sur la fenestrobreto staras belaj floroj. /Sobre el alféizar de la ventana hay flores hermosas.

· Tiujn arte dekoraciitajn telerojn mi metos en telerbretaron. /Esos platos decorados artísticamente los pondré en la repisa de platos.

BREZI (Asar a la cacerola)

Kuiri per milda fajro, sen elvaporiĝo, por ke la kuiraĵo konservu ĉiujn siajn sukojn kaj bruniĝu: /Cocinar con fuego suave, sin dejar salir el vapor, para que el asado conserve todos sus jugos y se cueza.

· Mi preferas brezi ol friti, ĉar la manĝaĵo ne iĝas tiom grasa. /Prefiero asar que freír, porque la comida no se hace tanta grasa.

· Hodiaŭ ni manĝos brezitan bovaĵon kun verdaj fazeoloj. /Hoy comeremos carne de res asada con habichuelas verde.

· Mi tre ŝatas la brezaĵon, kiun preparas mia avino. /Me gusta mucho el asado que prepara mi abuela.

· Metu legomojn kaj spicon en la brezujon. /Pone legumbres y especias en la cacerola.

BRIDO (Brida, rienda)

Rimenaranĝo ĉirkaŭ la kapo de rajdo- aŭ tir-besto, por ĝin konduki kaj gvidi: /Un arreglo de correa en torno a la cabeza de la cabalgadura o de un animal de tiro, para conducirlo y guiarlo:

· Li lasis al ĉevalo la bridon sur la kolo (ne plu gvidis ĝin). /Él dejó la brida sobre el cuello del caballo (no siguió guiándolo).

· Riĉeco sen gvido kiel ĉevalo sen brido. /Riqueza sin guía como caballo sin brida.

· Bridu vian buŝon! /¡Pónele brida a tu boca!

· Mi malbridis la ĉevalon. /Puse mal la brida al caballo.

· La verkisto havis nebrideblan fantazion. /El escritor tenía una fantasía imposible de contener.

· Mi estis ŝokita, kiam mi ekvidis lian senbridan koleron. /Yo estaba impactado cuando empecé a ver su cólera sin freno.

· La senbridigita popolo komencis fari malordon en la lando. /El pueblo desenfrenado comenzó a realizar un desorden en el país.

BRILI (Brillar)

1. Eligi vive helan lumon: /Hacer vivamente una luz clara:

· Hodiaŭ estas tre bela tago: la suno brilas, kantas la birdoj. /Hoy es un día muy hermoso: el sol brilla, los pájaros cantan.

· Brilo de fajro donis iom da lumo. /El brillo del fuego dio algo de luz.

· La lampo briligas la korton. /La lámpara hace brillar el patio.

· La steloj rebrilas en la lago. /Las estrellas reflejan su brillo en el lago.

· La steloj trembrilis en la silenta nokto. /Las estrellas brillan temblorosas en la silenciosa noche.

2. Resendi vive helan lumon: /Reenviar vivamente una luz clara:

· Neĝo bele brilis. /La nieve brillaba de bella manera.

· Ne ĉio utilas, kio brilas. /No todo lo que brilla es útil.

· Ne ĉio brilanta estas diamanto. /No todo lo que brilla es un diamante.

· Ŝiaj okuloj ekbrilis, kiam ŝi ekaŭdis la novaĵon. /Sus ojos comenzaron a brillar cuando ella escuchó la novedad.

3. Altiri la atenton per sia eleganteco, lukso aŭ sprito: /Atraer la atención por su elegancia, lujo o ingenio:

· Mi devas konfesi, ke mia sano jam ne brilas. /Debo confesar que mi salud ya no brilla.

· La festo estis tre brila. /La fiesta estuvo muy brillante.

· Vi aspektas brile! /¡Tienes un aspecto brillante!