ĴALUZA (Celoso)

1. Sentanta doloran maltrankvilon pro la timo pri perdo aŭ difekto de iu sia posedaĵo, kiun oni pro tio fervore prizorgas: /Que siente una intranquilidad dolorosa, por el temor de una pérdida o desperfecto de algo de su posesión, que por eso se cuida fervorosamente:

• La aktoro estis ĵaluza pri sia famo. / El actor era celoso de su fama.
• Ĉiu nacio ĵaluze volas konservi sian suverenecon. / Toda nación quiere celosamente conservar su soberanía.
• Mi tute ne ĵaluzas pri via sukcesa laboro. / No estoy celoso en absoluto por tu trabajo exitoso.

2. Sentanta doloran suspektoplenan maltrankvilon pri la fideleco de amata persono: / Que siente una intranquilidad dolorosa, plena de sospecha acerca de la fidelidad de una persona amada:

• Li estas tre ĵaluza pri sia edzino. / Él estaba muy celoso de su mujer.
• Amo kaj ĵaluzo estas gefratoj. / El amor y los celos son hermanos.
• Via edzo estas ĵaluzulo, se li malpermesas al vi sola foriri ien. / Tu marido es un celoso si no te permite salir sola a alguna parte. 

ĴETI (Lanzar, echar)

1. Rapide aŭ vivege formovi de si tra la aero: /Alejar de sí rápida o vivamente a través del aire:

• La infano ĵetis al mi la pilkon kaj mi reĵetis ĝin. /El niño me lanzó la pelota y yo la volví a lanzar.
• El kanto oni vortojn ne elĵetas. /No se arrojan palabras de una canción.
• Per unu sxtono oni du ĵetojn ne faras. /No se hacen dos lanzamientos con una piedra.
• Ne havante, oni petas; ricevinte, forĵetas. /No teniendo, se pide; recibiendo, se lanza.
• La patrino surĵetis la littukon sur la infanon. /La madre echó la sábana sobre el niño.
• Estas via vico rulĵeti la kubetojn. /Es tu turno de lanzar los dados.

2. Rapide aŭ senzorge surmeti: /Vestirse rápida y descuidadamente:

• Li ĵetis la palton sur la ŝultrojn. /Él echó el gabán sobre los hombros.

3. Rapide aŭ vive direkti korpoparton al iu flanko: /Dirigir rápida o vivamente parte del cuerpo a un lado:

• Ŝi ĵetis okulojn sur mian ringon. /Ella echó los ojos sobre mi anillo.
• Ili ĵetis sin sur min. /Ellos se lanzaron sobre mí.
• La patro ĵetiĝadis en sia lito pro malsano. /El padre se lanzaba en su lecho por enfermedad.
• Tio ĵetiĝas al la okuloj (estas tute evidenta). /Eso salta a la vista (es totalmente evidente)

4. Malmilde, vivege puŝi aŭ peli: /Ruda, vivamente empujar o acuciar:

• Li ĵetis min teren. /Él me lanzó a tierra.
• La maro ĵetadis altajn ondojn. /El mar lanzaba altas olas.
• Vi estas elĵetaĵo de la homaro! /¡Eres un expulsado de la humanidad!

5. Vivege aŭ subite eligi el si: /Apartar de sí viva o súbitamente:

• La fajrujo ĵetis vivan flamon. /El fogón lanzó una viva llama.

6. Subite estigi ian senton ĉe iu, aŭ meti iun en ian sentostaton: /Provocar súbitamente algún sentimiento en alguien, o poner a alguien en algún estado de sentimiento:

• Vi ĵetis min en ĝojon! /¡Me lanzaste a la alegría!
• Li superĵetis ilin per insultoj. /Él lanzó una gran cantidad de insultos a ellos.

ĴURI ( jurar)

1. Preni Dion aŭ ion sanktan kiel atestanton/ Tomar a Dios o a algo santo como testigo

• Mi ĵuras per la nomo de la patrino./ Juro por el nombre de mi madre
• Ĵuri per la barbo de l' profeto./ Jurar por las barbas del profeta.
• Ĵuri kaj reĵuri. / Jurar y rejurar.
• Hodiaŭ oni atestas la ĵuradon de la novaj advokatoj./ Hoy se certifica el juramento de los nuevos abogados.

2. Atestante iun aŭ ion sanktan, promesi ion:/ Testificar por algo o alguien santo, prometer algo:

• La geedzoj ĵuris fidelecon kaj amon ĝis la morto. / Los esposos juraron fidelidad y amor hasta la muerte.
• Li ĵuradis, ke li ĉiam min amos. / Él juraba que él siempre me amará.
• La ŝafo estas priĵurita al Dio. / El cordero fue consagrado a Dios.

3. Atestante iun aŭ ion sanktan, devontigi sin al ia ago:/ Testificar por algo o alguien, consagrarse a alguna acción o actividad

• Li ĵuris, ke li ne plu drinkos. / Él juró que no se embriagará
• Ni faris ĵuran interkonsenton. / Haremos un consentimiento jurado.
• Ŝi ĵurigis min, sed ŝi mem ne ĵuris. / Ella ame juraba que ella misma no juró

4. Solene aserti, ke io estas vera: / Asegurar solemnemente que algo no es verdad

• Pri nenio oni povas ĵuri./ Sobre nada se puede jurar.
• Tro forta ĵuro - la afero ne pura. / Un juramento tan fuerte - el asunto no es puro.

ĴURI ( jurar )

1. Preni Dion aŭ ion sanktan kiel atestanton:

• Mi ĵuras per la nomo de la patrino.
• Ĵuri per la barbo de l' profeto.
• Ĵuri kaj reĵuri.
• Hodiaŭ oni atestas la ĵuradon de la novaj advokatoj.

2. Atestante iun aŭ ion sanktan, promesi ion:

• La geedzoj ĵuris fidelecon kaj amon ĝis la morto.
• Li ĵuradis, ke li ĉiam min amos.
• La ŝafo estas priĵurita al Dio.

3. Atestante iun aŭ ion sanktan, devontigi sin al ia ago:

• Li ĵuris, ke li ne plu drinkos.
• Ni faris ĵuran interkonsenton.
• Ŝi ĵurigis min, sed ŝi mem ne ĵuris.

4. Solene aserti, ke io estas vera:

• Pri nenio oni povas ĵuri.
• Tro forta ĵuro - la afero ne pura.

ĴETI

1. Rapide aŭ vivege formovi de si tra la aero:

• La infano ĵetis al mi la pilkon kaj mi reĵetis ĝin.
• El kanto oni vortojn ne elĵetas.
• Per unu sxtono oni du ĵetojn ne faras.
• Ne havante, oni petas; ricevinte, forĵetas.
• La patrino surĵetis la littukon sur la infanon.
• Estas via vico rulĵeti la kubetojn.

2. Rapide aŭ senzorge surmeti:

• Li ĵetis la palton sur la ŝultrojn.

3. Rapide aŭ vive direkti korpoparton al iu flanko:

• Ŝi ĵetis okulojn sur mian ringon.
• Ili ĵetis sin sur min.
• La patro ĵetiĝadis en sia lito pro malsano.
• Tio ĵetiĝas al la okuloj (estas tute evidenta).

4. Malmilde, vivege puŝi aŭ peli:

• Li ĵetis min teren.
• La maro ĵetadis altajn ondojn.
• Vi estas elĵetaĵo de la homaro!

5. Vivege aŭ subite eligi el si:

• La fajrujo ĵetis vivan flamon.

6. Subite estigi ian senton ĉe iu, aŭ meti iun en ian sentostaton:

• Vi ĵetis min en ĝojon!
• Li superĵetis ilin per insultoj.

ĴALUZA ( celoso,a)

1. Sentanta doloran maltrankvilon pro la timo pri perdo aŭ difekto de iu sia posedaĵo, kiun oni pro tio fervore prizorgas:

• La aktoro estis ĵaluza pri sia famo.
• Ĉiu nacio ĵaluze volas konservi sian suverenecon.
• Mi tute ne ĵaluzas pri via sukcesa laboro.

2. Sentanta doloran suspektoplenan maltrankvilon pri la fideleco de amata persono:

• Li estas tre ĵaluza pri sia edzino.
• Amo kaj ĵaluzo estas gefratoj.
• Via edzo estas ĵaluzulo, se li malpermesas al vi sola foriri ien.