ŜPARI (Ahorrar, economizar; escatimar)

Ne uzi, ne elspezi kaj sekve: /No usar, no gastar, por lo tanto:

1. Kolekti provizon da io, precipe da mono, danke al modera uzo aŭ elspezo: /Coleccionar una provisión de algo, principalmente de dinero, gracias al uso o gasto moderado:

•  Li tre ŝparas monon - li estas (tro)ŝparema. /Él ahorra mucho dinero - él es ahorrativo.
• Ŝparu kiam bone, vi havos kiam bezone. /Economiza cuando estás bien - tendrás cuando se necesite.
• Vivi de ŝparita kaso. /Vivir de la caja de ahorro.
•  Mia mono kuŝas en la ŝpara banko. /Mi dinero yace en el banco de ahorro.
• Ĉi tiu mono estas mia tuta ŝparaĵo. /Este dinero es todo mi ahorro.
• Patroj avaras, infanoj malŝparas. /Padres avaros, hijos gastadores. 
• Malŝparulo ĝuas nelonge, avarulo neniam. /El derrochador no disfruta mucho tiempo, el avaro, nunca. 

2. Konservi, uzante malmulte, modere aŭ singarde: /Conservar usando poco, o cautelosamente:

• Homoj ne ŝparis al li laŭdojn. /La gente no te escatimó elogios. 
• Vortojn ŝparu, agojn faru. /Ahorra palabras, ejecuta acciones. 

3. Ne trudi al iu ion penigan, ĉagrenan: /No imponer a alguien algo penoso, enojoso:

•  La aŭto ŝparas al mi tempon. /El auto me economiza tiempo.
• Vi ŝparigis (evitigis) al mi larmojn. /Tú me haces ahorrar (evitar) lágrimas.

ŜUTI (Verter, echar)

1. Elglitigi substancon nefluidan, konsistantan el multaj apartaj, ne kunigitaj eroj: /Hacer deslizar una substancia no fluida, que consta de muchas partículas separadas, no unidas:

·   Mi ŝatus ŝuti ankoraŭ iom da salo en la supon. /Me gustaría echar todavía un poco de sal en la sopa.

·   Ŝuti polvon en la okulojn. /Echar polvo en los ojos.

·   La sako krevis kaj sukero ŝutiĝis sur la plankon. /El saco estalló y el azúcar se vertió  en el piso.

·   Estas tempo por disŝuti semon. /Es tiempo de diseminar la semilla.

·   La kuko estas bakita, necesas nur surŝuteti ĝin per sukero. /El pastel está horneado, sólo necesita espolvorearlo con azúcar.

2. Grandnombre aŭ grandakvante doni: /Dar en gran número o como un gran riego:

·   Ĉiuj ŝutis komplimentojn al ŝi. /Todos le echan piropos a ella.

·   Ni estas ĉirkaŭŝutataj per liaj favoroj. /Estamos colmados por sus favores.

·   La edzo superŝutas ŝin per donacoj. /El marido la cubre de regalos.

3. Transsendi datenojn amase: /Enviar grandes cantidades de datos:

·   Alŝutu ĉi tiun dosieron (al servilo). /Sube ese archivo (al servidor).

·   Mi elŝutis novan senpagan programon de interreto. /Bajé un nuevo programa gratuito de la red.

ŜTOFO (Tela, paño)

Teksaĵo, el kiu oni faras vestojn: /Tejido del que se hace vestuario:

·   Mia kostumo estas farita el tre multekosta ŝtofo. /Mi traje está hecho del paño más caro.

·   Mi bezonos multe da subŝtofo por mia longa jupo. /Necesitaré mucha entretela para mi falda larga.

·   La patrino subŝtofis mian veŝton per felo por ke estu pli varme. /La madre forró mi chaleco con piel, para que sea más abrigado.

ŜPRUCI (Brotar, manar)

1. Rapide kaj forte eliĝi en fluo aŭ en gutoj: /Salirse rápidamente y con fuerza en flujo o en gotas:

·   Larmoj ŝprucis el ŝiaj okuloj. /Las lágrimas brotaron de sus ojos.

·   Ŝpruca fonto min malsekigis. /Una fuente surtidora me mojó.

·   La infanoj admiris la ŝprucadon de la fontanoj. /Los niños admiraron los chorros de las fuentes.

·   La sango elŝprucis fonte. /La sangre brotó como de una fuente.

·   La aŭto surŝprucigis la pasantojn. /El auto salpicó a los peatones.

2. Rapide, subite montriĝi kun viveco: /Mostrarse rápidamente, de improviso, con viveza:

·   Ĝojo ŝprucis el ĉiuj okuloj. /La alegría brotó de todos los ojos.

·   Ŝprucigu fajron kaj morton el viaj okuloj! / ¡Brote fuego y muerte de tus ojos!

·   Ĉie estis sentebla ŝprucanta gajeco. /En todas partes se podía sentir brotar la alegría.

ŜMINKO (Maquillaje, pintura)

Kolora ŝmiraĵo, uzata precipe de virinoj, aktoroj ks, por refreŝigi aŭ intensigi la vizaĝkoloron, la trajtojn ktp: /Unto de color, usado principalmente por mujeres, actores, etc., para refrescar o intensificar el color del rostro, las facciones, etc.:

• Vi estas tre bela kaj eĉ ne devas uzi ŝminkon. /Tú eres muy bella, ni siquiera debes usar maquillaje.
• Ŝi neniam ŝminkas sin, sed ĉiam aspektas ĉarme. /Ella nunca se pinta, pero siempre tiene un aspecto encantador.
• La haŭto de la aktoroj estis ŝminkitaj. /La piel de los actores estaba maquillada.
• La filmeja ŝminkado estas diferenca de la teatra. /El maquillaje del cine es diferente al del teatro.
• Ni invitos la plej faman ŝminkiston por ŝminki niajn aktorojn. /Invitaremos al más famoso maquillador para maquillar a nuestros actores.

ŜLOSI (Cerrar con llave)

1. Fermi per seruro: /Cerrar con llave:

• Mi ĉiam ŝlosas mian ĉambron. /Yo siempre cierro con llave mi habitación.
• Mi forgesis preni la ŝlosilojn. /Olvidé tomar las llaves.
• La pordo estis nur fermita senŝlose. /La puerta sólo estaba cerrada, sin llave.
• La ŝlosilujo estas sur la tablo. /El llavero está sobre la mesa.
• Malŝlosu la pordon! / ¡Abre la puerta!

2. Malhelpi ies eliron, ŝlosante pordon: /Impedir la salida de alguien, cerrando una  puerta:

•  Iu ŝlosis min en ĉi tiu ĉambro. /Alquien me encerró en esta habitación.
• Ora ŝlosilo ĉiun pordon malfermas. /Una llave de oro abre todas las puertas.
• Oni enŝlosis la princinon per kvar seruroj. /La princesa fue encerrada bajo cuatro llaves.

ŜMIRI (Untar; engrasar)

1. Froti sur ion maldikan tavolon da grasa aŭ algluiĝanta substanco: /Frotar sobre algo un delgado estrato de grasa o substancia adherente:

• Ŝmiru panon per butero, mi petas./Unta un pan con mantequilla, por favor.
• Ĉiuvespere mi ŝmiras mian vizaĝon per belŝmiraĵo. /Todos los días en la tarde me unto el rostro con una crema de belleza.
• Dolĉe ŝmiri al iu la lipojn (multe promesi al iu). /Untar dulcemente los labios a alguien (prometer mucho a alguien).
• Por kio oni uzas ĉi tiun ŝmiran substancon? / ¿Para qué se usa esta substancia untuosa?

2. Faciligi glitadon de ilo, funkciadon de maŝino, surmetante grasan substancon: /Facilitar el deslizamiento de un instrumento, funcionamiento de una máquina, al poner una substancia grasosa.

• Ŝmiristo ŝmiras la maŝinojn. /El engrasador está engrasando las máquinas. 
•  Kiu bone ŝmiras, bone veturas. /Quien lubrica bien, viaja bien.

ŜANCELI (Hacer tambalearse)

1. Forte puŝi starantan objekton tien kaj reen tiamaniere, ke ĝi povas renversiĝi aŭ fali, aŭ ke ĝi almenaŭ ne plu firme staras: /Empujar con fuerza un objeto que está erguido, adelante y atrás, de tal manera que pueda volcarse o caer, o que al menos ya no quede firme:

• Fortega vento ŝancelis la arbojn. /Un fortísimo viento hizo tambalear los árboles.
• Li puŝis min - mi ŝanceliĝis kaj falis. /Él me empujó – me tambaleé y caí.
• La dometo, malgranda, sed forta, ne estis ŝancelata de la tempesto. /La casita, pequeña, pero fuerte, no se tambaleó por la tempestad.
• Nia boato glitis sen ŝanceliĝado. /Nuestro bote se deslizó sin tambalearse.

2. Malfortikigi, malfirmigi, endanĝerigi ion: /Debilitar, aflojar, poner en peligro algo:

• La diboĉoj de la princo ŝancelis lian tronon. /Las jaranas del príncipe pusieron en peligro su trono.
• Mia sano ekŝanceliĝis. /Mi salud comenzó a debilitarse.
• Via volo estas neŝancelebla. /Tu voluntad no se puede debilitar.
• Nia lando ne bezonas ŝanceliĝemajn politikistojn! /Nuestro país no necesita políticos endebles.

ŜULDI (Adeudar, deber)

1. Devi laŭleĝe pagi iun sumon: /Deber pagar legalmente una suma:

• Li ŝuldas al mi cent eŭrojn! / ¡Él me debe cien euros!
• Riĉa estas tiu, kiu ŝuldas al neniu. /Rico es quien no debe a nadie.
• Ŝuldon tempo ne kuracas. /El tiempo no cura una deuda.
• Pago de ŝuldanto estas bona en ĉiu kvanto. /El pago de un deudor es bueno en toda cantidad.
• Mi ŝuldiĝis al la repago en unu monato. /Me comprometí al pago en un mes.
• Mi malŝuldigas (senŝuldigas) al vi tiun ŝuldon. /Te estoy liberando de esa deuda.

2. Havi moralan devon esti danka al iu pro ia servo; danki: /Tener el deber moral de estar agradecido de alguien por algún servicio; agradecer:

• Mi ŝuldas al vi grandan dankon! / ¡Te debo muchísimas gracias!
• Mi restas al vi ŝulda servon. /Te quedo debiendo un servicio.
• Ŝia helpo ŝuldigis min por ĉiam. /Su ayuda me hizo su deudor para siempre.

3. Devi fari ion pro morala devo: /Tener que hacer algo por deber moral:

• Ni ŝuldas al niaj membroj klarigon pri nia sinteno. /Le debemos una aclaración a nuestros miembros por nuestra actitud.
• Mia ŝuldo (devo) estas obei al li. /Mi deber es obedecerle a él.

ŜERCI (Bromear)

Diri aŭ fari ion neserioze, celante amuzi kaj ridigi: /Decir o hacer algo alegremente, con el objetivo de divertir o hacer reír:

• Li ŝatas ĉiam ŝerci. /A él siempre le gusta bromear.
• La morto ŝercon ne komprenas: oni ĝin vokas, ĝi venas. /La muerte no comprende de bromas: si se la llama, viene.
• Liaj komplimentoj estis ŝercaj. /Sus piropos eran bromas.
• Ŝerce dirite, cele pensite. /Dicho en broma, pensado con un propósito.
• Mia frato estas granda ŝercemulo. /Mi hermano es un gran bromista.
• Mi diris tion al vi senŝerce. /Te dije eso seriamente.

ŜIRI (Rasgar, desgarrar, arrancar)

1. Rompi ion, forte tirante: /Romper algo al tirarlo con fuerza:

• Ŝiru vin en du partojn, la mondo trian postulos. /Desgárrate en dos partes, el mundo exigirá tres.
• Ŝiru rozojn en somero, ĉar en vintro ili ne estas. /Arranca rosas en verano porque en invierno no hay.
• De fremda groŝo ŝiriĝas la poŝo. /De un centavo ajeno se rompe el bolsillo.
• Mi flikos la ŝir(aĵ)ojn de via pantalono. /Remendaré el rasgón de tu pantalón.
• Se sako tro pleniĝas, ĝi baldaŭ disŝiriĝas. /Si el saco se llena demasiado, pronto se desgarra.

2. Malfacile tiri: /Sacar con dificultad:

• Ni devos ŝiri vian denton. /Deberemos sacar tu diente.
• De unu bovo oni du felojn ne deŝiras. /De un buey no se arrancan dos pieles.
• Mi elŝiros ŝin el via koro! / ¡A ella la sacaré de tu corazón!
• Tiu knabaĉo forŝiris monon el miaj manoj kaj forkuris. /Ese rapaz me arrancó de las manos el dinero y huyó.

3. Kaŭzi akran doloron: /Causar un dolor agudo:

• Ĉiuj aŭdis tiun (kor)ŝirantan krion. /Todos escucharon ese grito desgarrador.

ŜTOPI ((Tapar, obstruir; atiborrar, atestar; zurcir)

1. Fermi truon, plenigante ĝin per ia substanco: /Cerrar un agujero, llenándolo con alguna substancia:

• Ŝtopu la botelon por ke la trinkaĵo ne forverŝiĝu! / ¡Tapa la botella para que la bebida no se derrame!
• Ĉu vi povas malŝtopi la botelon? / ¿Puedes destapar la botella?
• Kien vi metis la ŝtopilon? Mi volas reŝtopi la botelon. / ¿Dónde pusiste la tapa? Quiero volver a tapar la botella.

2. Tute obstrukci: /Obstruir totalmente:

• Multaj veturiloj ŝtopis la ĉefan straton de la urbo. /Muchos vehículos obstruyeron la calle principal de la ciudad.
• La akvotubo ŝtopiĝis. /La cañería se obstruyó.
• La akcidento kaŭzis teruran ŝtopiĝon de la trafiko. /El accidente causó un terrible taco en el tráfico.

3. Tute plenigi: /Llenar totalmente:

• Mi jam ŝtopis mian stomakon. /Ya llené mi estómago.
• Al kavo senfunda ŝtopado ne helpas. /Al hoyo sin fondo, el tapado no ayuda.

ŜVEBI (Planear, cernerse)

1. Resti kvazaŭ pendanta aŭ gliti en aero kun etenditaj, ne moviĝantaj flugiloj aŭ kun haltinta motoro: /Quedar como pendiendo o deslizándose en el aire, con las alas extendidas, no moviéndose, o con el motor detenido:

·   Nia aviadilo devas dume ŝvebi super la aerodromo. /Nuestro avión, mientras tanto, debe planear sobre el aeródromo.

·   Multe da birdoj ĉirkaŭŝvebis la arbon. /Muchos pájaros planeaban alrededor del árbol.

2. Resti pendanta aŭ gliti en aero: /Quedar pendiendo o deslizándose en el aire:

·   Estas bela tago kaj neniu nubo ŝvebas en la aero. /Es un bello día, ninguna nube se cierne en el aire.

·   Ĉiuj ĝuis la ŝvebadon de aerostato. /Todos disfrutaron del planeado del aerostático.

·   Mi ne vidis kio preterŝvebis - estis jam mallume. /Yo no vi qué planeó más allá – ya estaba oscuro.

3. Daŭre restadi en imago aŭ memoro: /Permanecer continuamente en imagen o en la memoria:

·   Ŝia vizaĝo ankoraŭ longe ŝvebis en lia memoro. /El rostro de ella todavía se cierne mucho tiempo en su memoria.

·   Pasintnokte denove la sama sonĝo enŝvebis. /La noche pasada de nuevo se presentó el mismo sueño.

4. Disetendiĝi, disvastiĝi: /Extenderse, difundirse:

·   Dum la festo ŝvebis tre amika etoso. /Durante la fiesta se difundió un ambiente muy amistoso:

·   Baldaŭ la nokto alŝvebos. /Pronto la noche se extenderá.

5. Resti nefiksa, necerta, nedecidita: /Quedar no fijo, incierto, no decidido:

·   La vortoj ŝvebis sur mia lango sed mi ne kuraĝis ilin diri. /Las palabras me flotaron en la lengua, pero no tuve el coraje de decírselas a ellos.

ŜANCO (Oportunidad, chance)

Ebleco, probableco de sukceso: /Posibilidad, probabilidad de que ocurra un acontecimiento:

• Mi donos al vi ankoraŭ unu ŝancon montri viajn kapablojn. /Todavía te daré una chance de mostrar tus capacidades.
• Ni havas multe da ŝancoj por esti elektitaj. /Tenemos muchas oportunidades para ser elegidos.
• Tio estis ŝanca renkonto, mi eĉ ne sciis, ke li venis al nia urbo. /Ese fue un encuentro fortuito, yo aún no sabía que él había llegado a la ciudad.
• Mi estis bonŝanca, mi gajnis monon en loterio. /Tuve buena suerte, gané dinero en la lotería.
• Tio estis senŝanca batalo. /Esa fue una batalla desafortunada.

ŜARĜO (Carga)

1. Tuto de pezaj objektoj, portataj de iu: /El total de objetos pesados que lleva alguien:

• Mia ŝarĝo estas tre peza. /Mi carga es muy pesada.
• Sur ĉeval' de najbaro la ŝarĝo ne pezas. /Sobre el caballo del vecino, la carga no pesa.
• Li laboras kiel ŝarĝisto - li devas transporti ŝarĝojn. /Él trabaja como cargador – debe transportar cargas.

2. Tuto de varoj, transportataj de veturilo: /Todas las mercaderías transportadas por un vehículo:

• Venis aŭto kun plena ŝarĝo. /Vino un auto totalmente cargado.
• Ni ne malŝarĝos la aŭton, ĉar tion devas fari aliaj laboristoj. /No descargaremos el auto, porque eso lo deben hacer otros trabajadores.
• Vi devos pagi por tiu superŝarĝo. /Usted deberá pagar por esa sobrecarga.

3. Io peniga, kion oni trudas al iu: /Algo penoso que se impone a alguien:

• Miaj infanoj ne estas ŝarĝo por mi. /Mis hijos no son una carga para mí.
• Ĉiu havas sian ŝarĝon (siajn zorgojn). /Cada uno tiene su carga (sus preocupaciones).
• Tro alta postulo aĉetanton ne ŝarĝas. /El comprador no carga una exigencia demasiado alta.
• Promeso estas larĝa, plenumo estas ŝarĝa. /Una promesa es amplia, el cumplimiento es una carga.
• Ŝi estis superŝarĝita per ŝuldoj. /Ella estaba sobrecargada por las deudas.
• Oni troŝarĝas la lernantojn. /Se carga demasiado a los estudiantes.

ŜAŬMO (espuma)

1. Svarmo da veziketoj kunformiĝantaj el boligata, forte kirlata aŭ fermentanta likvo: /Tropel de burbujas que se forman de un líquido hervido, fuertemente agitado o que fermenta:

• Kirlu ovoblankon al ŝaŭmo kaj poste aldonu sukeron. /Bate una clara de huevo hasta que esté espumosa y agrega azúcar:
• Dum la festo ni trinkis ŝaŭman vinon. /Durante la fiesta bebimos un vino espumoso.
• Ĉampano ŝaŭmis en la glasoj. /Una champaña espumeaba en los vasos.
• Kiamaniere oni ŝaŭmigas ĉampanon? /¿De qué manera se hace espumear la champaña?
• Mi senŝaŭmigis bolantan supon per senŝaŭmigilo. /Quité la espuma de la sopa hirviente con un espumador.

2. Iom simila aspekto de la salivo aŭ ŝvito de ekscitita besto aŭ frenezulo: /Algo de similar aspecto a la saliva o al sudor de un animal excitado o de un individuo frenético:

• Post longa kaj rapidega kurado mia ĉevalo estis kovrita de ŝaŭmo. /Después de una larga y rapidísima carrera, mi caballo estaba cubierto de espuma.

3. Io malsolida, senenhava: /Algo no sólido, sin contenido:

• Lia tuta parolado estis nur ŝaŭmo. /Toda su conversación era sólo espuma.
• Niaj klopodoj vane disŝaŭmiĝis (neniiĝis). /Nuestros esfuerzos en vano se disiparon como espuma (se hicieron nada).

ŜELO (Corteza, cáscara, piel, casco)

1. Ekstera tavolo de la trunko, branĉoj kaj radikoj de arboj kaj arbustoj: /Estrato exterior del tronco, ramas y raíces de árboles y arbustos:

• Ili prigratis siajn nomojn en la ŝelon de la saliko. /Ellos grabaron sus nombres en la corteza del sauce.
• La arbo senŝeliĝis. /El árbol se descascaró.

2. Ekstera tavolo aŭ membrano de frukto aŭ de semo: /Estrato exterior o membrana de un fruto o de una semilla:

• Laŭ nuksaj ŝeloj eblas diveni, ke en ĉi tiu arbo loĝas sciuro. /Por las cáscaras de nueces, es posible adivinar que en este árbol vive una ardilla.
• Sur la tablo kuŝis telero kun enŝele kuiritaj terpomoj. /Sobre la mesa yacía un plato con papas cocidas sin cáscara.
• Mi preferas senŝeligi terpomojn per senŝeligilo ol per simpla tranĉilo. /Prefiero pelar las papas con un pelador que con un simple cuchillo.

3. Ekstera kalkeca krusteto, entenanta ovon: /Costrita calcárea exterior, que contiene un huevo:

• Li ĵus elrampis el la ova ŝelo (estas juna kaj sensperta). /Él acaba de salir de la cáscara del huevo (es joven e inexperto).
• La kokido jam elŝeliĝis. /El pollo ya salió de la cáscara.

4. Ĉio, kio kovras simile al ŝelo de frukto aŭ ovo: /Todo lo que cubre similarmente a la cáscara de una fruta o de un huevo:

• La muso trovis ŝelon de fromaĝo. /El ratón encontró una cáscara de queso.
• Sur la boligita lakto aperis ŝeleto. /Sobre la leche hervida apareció una cascarita.
• Dum la konstruado ŝelaĵisto muntis ŝelaĵojn por betono. /Durante la construcción, un albañil montó entramados para hormigón.
• Estas malfacile elŝeligi la veron el tiuj raportoj. /Es difícil extraer la verdad de esos informes.

5. La tuta korpo de ŝipo aŭ flugboato tia, kia ĝi aperas ekstere: /El cuerpo total de un barco o hidroavión, aquel que aparece exteriormente:

• La ŝelo de ŝipo estas konstruata sur framo el reloj, sur kiuj estas fiksitaj tabuloj aŭ lamenoj. /El casco de un barco se construye sobre una armazón de raíles, sobre la que se fijan tablas o láminas.