NOTI (Anotar)

1. Skribi ie mallongan resumon, por ne forgesi: / Escribir en alguna parte un breve resumen, para no olvidar:

• Mi notis la problemon kaj provos solvi ĝin rapide. /Anoté el problema y trataré de resolverlo rápidamente.
• Li estas bona lernanto, kiu ricevas nur bonajn notojn. /Él es un buen estudiante, que recibe sólo buenas notas.
• Bedaŭrinde via notaro ne estas sufiĉe bona," diris la instruisto. /Lamentablemente tus notas no son suficientemente buenas, dijo el profesor.
• Mi lasis al vi noteton sur la tablo. /Te dejé una notita sobre la mesa.
• La informoj, kiujn ni ĵus eksciis, estas notindaj. /Los informes que acabamos de conocer, son notables.
• La solfeĝaj muziknotoj estas jenaj: do, re, mi, fa, sol, la, si. /He aquí las notas musicales para solfear: do, re, mi, fa, sol, la, si.
• La nuna eldono enhavas multajn piednotojn (komentajn notojn sube de la paĝoj). /La edición actual contiene muchos pie de notas (notas en la parte baja de las páginas).

2. Zorge konservi en la memoro: /Conservar cuidadosamente en la memoria:

• Mi notis tiun konkludon en mia kapo. /Anoté esa conclusión en mi cabeza.

MAĈI (Masticar)

Dispremi en la buŝo per la dentoj: /Despedazar en la boca con los dientes:

• Maĉu bone kaj nur poste glutu! /¡Mastica bien y sólo después traga!
• Kiu amas okulaĉi, ne havas kion maĉi. /El que ama mirar despectivamente, no tiene qué masticar.
• Ĉi tiujn pilolojn necesas gluti ne maĉinte. /Se necesita tragar estas píldoras, no masticarlas.
• La maĉado estas necesa al la digestado. /El masticado es necesario en la digestión.
•  Bovoj remaĉas la herbon. Ili estas remaĉuloj. /Los bueyes rumian la hierba. Son rumiantes.
• Mi krakmaĉis la nukson. /Rompí la nuez con los dientes.
• La onklo tabakmaĉas. /El tío mastica tabaco.

MANIERO (Manera, modo, maneras)

1. Rimedo, procedo, agospeco laŭ kiu afero fariĝas aŭ okazas: /Recurso, procedimiento, especie de acción según la cual un asunto se hace u ocurre:

• La maniero, kiel oni donas, valoras pli ol tio, kion oni donas. /La manera como se da, tiene más valor que aquello que se da.
• Per Esperanto vi povas akiri multe da novaj kaj interesaj spertoj kaj tiamaniere pliriĉigi vian vivon. /Por medio del Es-peranto, puedes adquirir muchas nuevas e interesantes experiencias, y de esa manera enriquecer tu vida.
• Ia dirmaniero estas tre malofta. /Esa manera de decir es muy infrecuente.
• La uzmaniero estas indikita sur la skatolo. /El modo de usar está indicado en la caja.

2. Speco de agado, kutima al iu, iun karakterizanta: /Modo de acción, acostumbrado para alguien, lo que caracteriza a alguien:

• Mi ŝategas ŝiajn ĝentilajn manierojn! /¡Me gustan mucho sus maneras gentiles!
• La kelnero devas esti bonmaniera. /El camarero debe tener buenas maneras.
• Ĉu vi estas kontenta pri tia vivmaniero? /¿Estás contento por esa manera de vivir?
• Ĉiu tajloro havas sian tranĉmanieron. /Cada sastre tiene su manera de cortar.

MANKI (Faltar, haber de menos)

1. Ne esti aŭ esti en ne sufiĉa kvanto, por atingi normalan kompletecon: / No haber, o no haber en suficiente cantidad, para alcanzar la completación normal:

• Ankoraŭ mankas kelkaj glasoj. /Todavía faltan algunos vasos.
• Por gasto ne petita mankas kulero. /Para un huésped no pedido, falta una cuchara.
• Mark hodiaŭ ne venis al la kursoj - li estas mankanto. /Marcos hoy no vino a los cursos – él está faltando.
• Ŝi manĝis tre malmulte kaj pro tio aperis nutromanka malsano. /Ella comía muy poco, y por eso apareció enferma de desnutrición.

2. Tute ne esti, aŭ esti en ne sufiĉa kvanto, por kontentigi la bezonon: /No hay en absoluto, o hay en cantidad insuficiente para satisfacer la necesidad:

• Ĉe tro ĝentila ekstero mankas sincero. /En un exterior demasiado gentil, falta sinceridad.
• Al la papero ne mankas tolero. /Al papel no le falta tolerancia.
• Manko de oro ne estas malhonoro. /La falta de oro no es un deshonor.
• Troa manĝemo de la gastoj mankigas panon. /El apetito excesivo de los huéspedes hace faltar el pan.

3. Doni senton de nenormaleco, nekompleteco, nekontenteco: /Dar un sentimiento de anormalidad, de no completación, de descontento:

• Tre mankis al ni, ke vi ne ĉeestis. /Mucho nos faltó, porque no asististe.

MARĈO (Pantano, charco, marisma)

1. Akvujo de senflua densa akvo kun malseka, mola fundo, konsistanta plejparte el malkombiĝintaj vegetaĵoj: /Contenedor de agua quieta y densa, con fondo blando y húmedo, que consiste en su mayor parte en vegetales que no se han combinado:

• Estu atenta - ĉi tie estas multaj marĉoj. /Pone atención – aquí hay muchos charcos.
• Kie ajn rano iras, ĝi ĉiam marĉon sopiras. /Dondequiera que vaya una rana, siempre añora un pantano.
• En tiu marĉa lando estas multe da moskitoj. /En ese país pantanoso hay muchos mosquitos.
• Tiu marĉejo okupas grandegan spacon. /Ese pantanal ocupa un espacio enorme.
• Longdaŭra pluvego marĉigis la vojojn. /Una lluvia torrencial de larga duración empantanó los caminos.
• Mi aŭdis, ke jam kelkaj homoj enmarĉiĝis. /Escuché que ya varias personas se empantanaron.

2. Malbona stato, el kiu oni malfacile povas eliri: /Mal estado, del que difícilmente se puede salir:

• Mi dronas en la marĉo de la nesciado! /¡Me ahogo en el pantano de la ignorancia

MARKO (Marca, señal, marco [moneda, entorno])

1. Speciala signo, metita sur io kaj servanta por rekonigi kaj distingigi ĝin: /Signo especial, colocado sobre algo, y que sirve para reconocerlo o distinguirlo:

• Vi rekonos mian libron, cxar gxi havas markon. /Reconocerás mi libro, porque tiene una marca.
• Mi markis viajn erarojn per krajono. /Marqué tus errores con un lápiz.
• Tiu ĉi papermono estas falsita, ĉar ĝi ne havas akvomarkon. /Este billete es falsificado, porque no tiene la marca de agua.
• Niaj ŝafoj estas brulmarkitaj, por ke ni povu ilin rekoni. /Nuestros corderos están marcados a fuego, para que podamos reconocerlos.
• La organizo produktis multajn belajn glumarkojn. /La organización produjo muchas bellas pegatinas.
• Sekvu la gvidmarkojn (signojn ĉe vojo) por ne perdiĝi. /Sigue las marcas guías en el camino para no perderte.

2. Originala desegnaĵo, kombino de literoj, nombroj kaj aliaj, kiu ebligas distingi la varojnde unu fabriko disde tiuj de la aliaj: /Diseño original, combinación de letras, números y otros, que hacen posible distinguir la mercancía de una fábrica con la mercancía de otras:

• Mi rekomendas ĉi tiun markon de kafo. /Yo recomiendo esta marca de café.
• Kiu estas la marko de via aŭto? /¿De qué marca es tu auto?
• Tio estas bonkvalita, markhava brakhorloĝo. /Ese es un reloj de pulsera que tiene marca de buena calidad.
• Ĉu oni jam normomarkis la varojn (markis sur aĵoj la fabrikmarkon, certigantan la bonkvaliton de la fabrikaĵo)? /¿Se marcaron ya las normas en las mercaderías (marcaron sobre las cosas la marca de fábrica, que certifica la buena calidad de la fabricación)?

3. Objekto, havanta distingan signon kaj servanta por akiri ion: /Objeto que tiene un signo distintivo y que sirve para adquirir algo:

• Por povi uzi publikan telefonbudon vi devas havi telefonmarkon. /Para poder usar el teléfono de una cabina telefónica debes tener fichas telefónicas.
• Surgluu poŝtmarkon sur la koverton kaj sendu la leteron. /Pega una estampilla en el sobre y envía la carta.

MARŜI (Marchar)

1. Iri per egalaj paŝoj, kiel soldatoj, sportistoj, solenantoj kaj simile: /Ir por pasos iguales, como soldados, deportistas, solemnidades, etc.:

• Leono marŝas. /Un león marcha.
• Mi spektis paradan marŝon. /Observé una marcha de desfile.
• La soldatoj ekmarŝis tuj post la komando. /Los soldados empezaron a marchar inmediatamente después de la orden.
• •li enmarŝis en nian landon. /Ellos marcharon en nuestro país.

2. Paŝadi iom longan vojon, por promeno aŭ alicele: /Caminar en un camino algo largo, por paseo u otro propósito:

• Ili marŝis per rapidaj paŝoj. /Ellos marcharon con pasos rápidos.
• Mi marŝadas por korpa ekzerco. /Yo marcho como ejercicio corporal.
• Estis amuze partopreni en la marŝado. /Es divertido participar en la marcha.
• Ili elmarŝis el la arbaro. /Ellos marcharon desde el bosque.

MASTRO (Amo, dueño, patrón, cuidador)

Tiu, kiu havas iaspecan regopovon, interalie: /Quien tiene algún tipo de poder para dirigir, entre otros:

1. Posedanto kaj ĉefo de domo, loĝejo, bieno: /Poseedor y jefe de una casa, domicilio, finca:

• Mi estas mastro en mia domo. /Soy el amo en mi casa.
• Du sinjoroj en unu bieno, du mastrinoj ĉe unu kameno - neniam vivas sen reciproka malbeno. /Dos señores en una finca, dos amas en un hogar – nunca viven sin una maldición recíproca.
• Mia edzino bone scias la mastrumadon. /Mi esposa conoce bien el cuidado de la casa.
• Karaj gemastroj, ni volis danki vin pro tia belega festo! /¡Queridos dueños de casa, queremos agradecerles por esa bellísima fiesta!
• Oni trovis la mortinton en tiu senmastra, ruina domo. /Se encontró al fallecido en esa ruinosa casa sin dueño.

2. Estro de gastejo, drinkejo, hotelo: /Dueño de una posada, taberna, hotel:

• Plena sako ĉiun mastron al vi klinos. /Un saco lleno, hará inclinar a todo dueño ante ti.
• Ne spiciĝas manĝo de mastrina beleco. /No se pone especias a la comida de la belleza de la ama.
• Hotelmastro nin tre agrable akceptis. /El dueño del hotel nos aceptó con mucho agrado.

3. Estro de oficejo, laborejo, fabriko: /Jefe de una oficina, taller, fábrica:

• Nia mastro estas tre bonkora. /Nuestro patrón es muy bondadoso.
• Li alprenis mastran tonon, kio al multaj laboristoj ne plaĉis. /Él cogió un tono de jefe, que no complació a muchos trabajadores.

4. Ordonrajta posedanto: /Que posee el derecho a ordenar:

• Tiam Romo fariĝis mastro de la mondo. /Entonces Roma se hizo amo del mundo.
• La tutan mastrecon pri Esperanto Zamenhof transdonis al la esperantistoj mem. /Zamenhof traspasó a los esperantistas mismos, la jefatura total sobre el Esperanto.
• Li estis mastrema kaj volis ĉion mastri. /Él amaba la jefatura y quería dirigir todo.

MATERIALO (Material)

1. Ĉia materia substanco, el kiu la homa laboro produktas ion, aŭ al kiu ĝi donas apartan formon: /Toda substancia material, de la que el trabajo humano produce algo, o a la que da una forma aparte:

• Ligno estas bona brula materialo. /La madera es un buen material combustible.
• Ni vendas diversajn teksmaterialojn (krudmaterialojn por teksi). /Nosotros vendemos diversos materiales crudos para tejer.

2. Tuto de la objektoj, iloj kaj simile, necesaj por ago, laboro: /Todos los objetos, instrumentos y similares, necesarios para la acción, el trabajo:

• Mi jam havas ĉiujn materialojn, bezonatajn por la laboro. /Ya tenemos todos los materiales que se necesitan para el trabajo.
• Ni akceptas ĉian helpon - kaj moralan, kaj materialan. /Aceptamos toda clase de ayuda – y moral y material.
• Ili materiale subtenis nian aferon. /Ellos sostuvieron materialmente nuestro asunto.
• Materialistoj zorgas preskaŭ nur pri sia bonvivado. /Los materialistas se preocupan casi sólo de su buena vida.

3. Tuto de la scioj, necesaj por verki, redakti, fari mensan laboron: /Todos los conocimientos necesarios para producir obras, redactar, hacer un trabajo mental:

• Materialon por mia studlaboro mi ĉerpis el multaj verkoj. /Extraje material desde muchas obras para mi trabajo estudiantil.

MATERIO (Materia)

1. Tio, kies ekzistadon ni perceptas per la sensoj, kaj el kio konsistas la universo (kontraste kun la energio): /Eso, cuya existencia la percibimos por los sentidos, y de lo que consiste el universo (en contraste con la energía):

• Ekzistas diversaj teorioj pri la materio. /Existen diversas teorías con respecto a la materia.
• Antimaterio estas materio el inverse ŝargitaj partikloj. /La antimateria es materia de partículas cargadas de manera inversa.

2. Parto el tiu io, kiu prezentas apartajn ecojn al nia analizo: /Parte de ese algo que presenta cualidades aparte a nuestro análisis:

• La materio de tiuj objektoj estas peza. /La materia de esos objetos es pesada.
• Ni analizos la materian strukturon de la molekulo. /Analizaremos la estructura material de la molécula.

3. Nespirita, eksterkonscia kaŭzo de perceptoj: /Causa de las percepciones no espiritual, fuera de la conciencia:

• Mondo de la materio estas malsama ol tiu de la ideoj. /El mundo de la materia es diferente al de las ideas.
• Ĉu vi kredas je la materieco de la animo? /¿Crees que el alma es material?
• Vi estas freneza! Ja materiiĝo de fantomo estas neebla! /¡Estás loco! ¡La materialización de un fantasma no es posible!
• La plimulto opinias la animon nemateria. /La mayoría opina que el alma es inmaterial.

MATURA (Maduro, vencido)

1. Plene kreskinta kaj (se paroli pri manĝeblaj plantoj) taŭga por konsumado: / Plenamente crecida (hablando de plantas comestibles) y apta para el consumo:

• La beroj jam estas maturaj. / Las bayas ya están maduras.
• Hodiaŭ ni jam manĝis frumaturajn fruktojn. / Hoy ya comimos frutas tempranamente maduras.
• Oni ofte maturigas fruktojn kaj legomojn per varmigado. / A menudo se hacen madurar las frutas y legumbres por calor.
• Konsumi sian grenon antaŭ ĝia maturiĝo. / Consumir su grano antes de su madurez.

2. Atinginta sian plenan kreskadon; havanta plene evoluintajn fortojn de la korpo kaj de la menso: / Que ha alcanzado su pleno crecimiento, que tiene plenamente evolucionadas sus fuerzas del cuerpo y de la mente:

• Mi jam ne estas infano, mi estas matura homo! / Ya no soy un niño, soy un hombre maduro.
• Aĝo tro matura ne estas plezura. / La edad demasiado madura no es placentera.
• Lernantoj jam ricevis atestojn de matureco. / Los alumnos ya recibieron sus atestiguaciones de madurez.
• Ŝia talento plene maturiĝis. / Su (de ella) talento maduró plenamente.
• Mi pensis, ke vi jam estas maturuloj, sed mi vidas, ke vi ĝis nun agas kiel infanoj! /¡Pensé que ustedes ya eran madu-ros, pero veo que hasta ahora actúan como niños!

3. Plene esplorita, provita: / Plenamente examinado, probado:

• Ni multe laboris pri ĉi tiu projekto do verŝajne ĝi jam estas matura. / Trabajamos mucho en este proyecto, por lo tanto, probablemente ya está maduro.
• Mia decido estas mature pripensita. / Mi decisión está meditada con madurez.
• Tio estas nematura demando. / Esa es una pregunta inmadura.

 4. Atinginta la daton, kiam oni devas ĝin pagi (se paroli pri bilo, kupono kaj simile): / Llegada la fecha, cuando uno debe pagarlo (hablando de pagaré, cupón, etc.):

• La kupono jam estas matura, do mi ŝatus ricevi mian monon. / El cupón ya está vencido, por lo tanto me gustaría recibir mi dinero.
• La bilo maturiĝis hieraŭ. / El pagaré venció ayer.

MEBLO (Mueble)

Movebla objekto, plej ofte farita el ligno kaj servanta por praktika aŭ ornama uzo en ĉambro, loĝejo, oficejo: /Objeto movible, la mayoría de las veces hecho de madera, y que sirve para uso práctico u ornamental en una habitación, domicilio, oficina:

• Ni aĉetis novajn meblojn por nia ĉambro. /Compramos nuevos muebles para nuestra habitación.
• En nia urbo estas granda mebla fabriko. /En nuestra ciudad hay una gran fábrica de muebles.
• Vi havas tre bele meblitan ĉambron! /¡Tienes una habitación muy hermosamente amoblada!
• Necesas ŝanĝi la meblaron de la domo al la pli nova. /Se necesita cambiar el mobiliario de la casa por uno más nuevo.
• Ĉi tiun tablon faris mia konata meblisto. /Mi mueblista conocido hizo esta mesa.
• Ni devas senmebligi la apartamenton por iom da tempo. /Debemos desamoblar el departamento por algún tiempo.
• Prenu la telerojn el tiu telermeblo. /Pone los platos de ese estante de platos.

MEDIO (Medio, medio ambiente)

1. La materia spaco (senviva kaj eventuale viva), ĉirkaŭaĵo, en kiu troviĝas korpo, estaĵo: / El espacio material (sin vida y eventualmente con vida), en cuyo alrededor  se encuentra un cuerpo o un ser:

• Ĉiu vivulo devas adaptiĝi al sia medio. /Todo ser viviente debe adaptarse a su medio.
• Fiŝoj loĝas en akva medio. / Los peces viven en un medio acuático.
• Li estas sperta pri la mediologio (studo de la rilatoj inter la vivuloj kaj ilia medio). /Él es experto en la ecología (estudio de las relaciones entre los seres vivientes y su medio).
• Mi uzas nur mediafablajn / mediindulgajn produktojn (kiuj kaŭzas relative malmultajn aŭ neniujn mediproblemojn). /Uso sólo productos amigables con el medio ambiente (que causan relativamente poco o ningún problema al medio ambiente)
• Ili estas medikonsciaj (konsciaj pri la malbonaj efikoj de produktoj al la medio), sed ĉiukaze uzas tiujn produktojn./ Ellos tienen consciencia medioambiental (conscientes sobre las malas consecuencias de los productos en el medio ambiente), pero de todos modos, usan esos productos.

2. Tuto de la sociaj cirkonstancoj kaj rilatoj en kiuj iu persono agadas/ La totalidad de las relaciones y circunstancias sociales en las cuales alguna persona actúa.

• La karaktero de infano multe dependas de la familia medio./El carácter del niño depende mucho del ambiente familiar.
• Medio influis la talenton de artisto. / El medio influye el talento de un artista.

MEDITI (Meditar)

Longe fiksi kaj koncentri sian penson sur io; enprofundiĝi en pensado: /Fijar y concentrar durante mucho tiempo el pensamiento en algo; ir profundamente en el pensamiento:

• Mi longe meditis pri mia estonteco. /Yo medité mucho tiempo en mi futuro.
• Stomako malsata nur pri pano meditas. /Un estómago insatisfecho, sólo en el pan medita.
• Kontraŭ faro farita ne helpas medito. /Contra lo que ya está hecho, la meditación no ayuda.
• Ĉe ĉiuj tiuj meditoj mi forgesis la tempon kaj horon. /En todas estas meditaciones, olvidé el tiempo y la hora.
• Apud la tablo sidas en profunda meditado kelkaj homoj. /Sentados a la mesa, varios hombres se encuentran en profunda meditación.
• Knabino estis silentema kaj meditema. /Una muchacha estaba silenciosa y meditabunda.
• Mi primeditis la avantaĝojn kaj malavantaĝojn de la aranĝo. /Medité sobre las ventajas y desventajas del arreglo.

METIO (Oficio, profesión)

Manlabora profesio, precipe hejme aŭ etindustrie praktikata: /Profesión de trabajo manual, practicada principalmente en el hogar o en una pequeña industria:

• Li volis lerni metion de ŝufarado. /Él quería aprender el oficio de zapatería.
• Ĉiu klopodu nur en sia metio, tiam al la urbo mankos nenio. /Afánese cada uno sólo en su oficio, entonces en la ciudad no faltará nada.
• Tro da metioj - profitoj neniaj. /Demasiados oficios – nada de ganancias.
• Tiu urbo iam estis metia kaj kultura centro de nia lando. /Esa ciudad alguna vez fue un centro de oficio y cultura de nuestro país.
• Lia metiejo troviĝas malantaŭ tiu monto. /Su taller se encuentra detrás de ese cerro.
• Ĉiuj metiistoj volis vendi siajn faritaĵojn. /Todos los artesanos desean vender sus obras.
• Mi estas nemetiulo kaj okupiĝas pri kudrado nur en mia libera tempo. /No soy artesano y me ocupo de la costura sólo en mi tiempo libre.

METODO (Método)

Taŭga pripensita procedaro por plej bone atingi difinitan celon: /Procedimiento meditado, apto para alcanzar de la mejor forma un propósito definido:

• Mi instruas Esperanton per rekta metodo. /Yo enseño Esperanto por el método directo.
• Ĉi tiu libro estas ampleksa, metoda kaj tre taŭga instruilo por instruistoj de Esperanto. /Este libro es amplio, metódico y un instrumento muy apto para instructores de Esperanto.
• Ni ĉiuj okupiĝis pri dokumentado de la metodaro, necesa por instruado. /Todos nos ocupamos de la documentación del conjunto de métodos, necesario para la instrucción.
• Li estas metodikisto - fakulo pri metodiko (scienco pri la didaktikaj metodoj). /Él es un metodólogo – especialista en metodología (ciencia de los métodos didácticos).

MEZURI (Medir, tomar la medida)

Taksi kaj difini la grandecon de io, komparante ĝin kun unu samspeca grando, elektita kiel unuo: /  Apreciar y definir el tamaño de algo, comparándolo con una magnitud de igual especie, elegida como unidad:

• Ni mezuris la longon kaj la larĝon de la ĉambro. / Nosotros medimos el largo y el ancho de la habitación.
• Dek fojojn mezuru, unu fojon detranĉu. / Mide diez veces, cercena una vez.
• Por ĉiu plezuro devas esti mezuro. / Para todo placer debe haber medida.
• La nombro de esperantistoj ne estas mezurebla. / El número de esperantistas no se puede medir.
• Ne ĉiam per aĝo mezuriĝas la saĝo. / No siempre se mide la sensatez por la edad.
• Ĉiu mezuras aliajn laŭ sia mezurilo. / Cada uno mide a otros según su vara de medir.
• La tajloro almezuris la robon al mi. /  El sastre me tomó las medidas para la bata.
• La ŝuoj estis por mi laŭmezuraj. / Los zapatos eran a la medida para mí.
• Antaŭ ni aperis nemezurebla, belega maro. / Ante nosotros apareció el mar inconmensurable, bellísimo.
• Tiam li komencis senmezure drinki. / Entonces él comenzó a beber desmedidamente.
• Amo supermezura ne estas plezura. / El amor por encima de toda medida no es placentero.
• Mi invitis la termezuriston por ke li termezuru mian herbejon. / Invité al geomensor para que mida mi terreno de hierba.

MIENO (Semblante, aspecto, aires)

1. Esprima aspekto de la vizaĝo kaj de la sinteno: / Aspecto expresivo del rostro y de la actitud:

• Laŭ la mieno de la patro mi komprenis, ke pli bone mi lin ne ĝenu. /Según la actitud de mi padre, comprendí que era mejor no molestarlo.
• Vulpo mienon ŝanĝas, sed plue kokidojn manĝas. /El semblante del zorro cambia, pero posteriormente come pollos.
• Ili faras la mienon kvazaŭ ili laboras. /Ellos adoptan un aspecto como si trabajaran.
• Ŝi kokete mienas. /Ella mejora su semblante coquetamente.
• Dum la prelego de tiu gravmiena profesoro ni nur silentis. /Durante la conferencia de ese profesor de aspecto importante, nosotros sólo permanecimos en silencio.
• La pavoj gravmiene promenadis. /Los pavos paseaban con aspecto importante.
• La rigidmiena sekretario malĝentile diris, ke ni devas atendi. /El secretario de aspecto rígido nos dijo descortésmente que debíamos esperar.

2. Karakteriza aspekto de la vizaĝo en difinita malsano: /Aspecto característico del rostro en una enfermedad definida:

• La sana mieno de la avo montris, ke li sentas sin bone. /El semblante sano del abuelo mostraba que él se siente bien.
• Li mienas kiel malsanulo. /Él tiene un aspecto de enfermo.

MIGRI (Migrar)

1. Iri de unu loko al alia malproksima, sen tre difinita celo:/Ir de un lugar a otro lejano, sin un propósito muy definido:

• La legendoj migras de lando al lando. /Las leyendas migran de país en país.

2. Translokiĝi de loko al loko laŭ la bezonoj, ne havante fiksan sidejon: /Trasladarse de un lugar a otro según las necesidades, no teniendo un sitio fijo:

• Multaj laboristoj migras al la landoj, kie la kondiĉoj estas pli bonaj. /Muchos trabajadores migran a los países donde las condiciones son mejores.
• Li estas migra aktoro. /Él es un actor emigrante.
• Mi estas migranto, sed mi ne tre ŝatas tion. /Soy emigrante, pero eso no me gusta mucho.
• Multaj miaj samlandanoj elmigris en aliajn landojn. /Muchos de mis connacionales emigraron a otros países.
• Nun tiu lando ne enlasas enmigrantojn. /Ahora nuestro país no deja entrar inmigrantes.

3. Amase kaj periode translokiĝi de unu restadejo al alia kaj reciproke: /Trasladarse masiva y periódicamente de un lugar de permanencia a otro y recíprocamente:

• Aŭtune birdoj migras suden. /En Otoño los pájaros emigran al sur.
• La birdoj atingis la celon de sia migrado. /Los pájaros alcanzaron el punto de su migración.

MILITI (Guerrear, militar)

Batali per armiloj kontraŭ fremd-landaj armeoj aŭ kontraŭ samnacia malamika partio: /Batallar con armas contra ejércitos de países extranjeros o contra un partido enemigo de la misma nación:

• Tiuj du landoj denove komencis militi unu kontraŭ la alia. /Esos dos países de nuevo comenzaron a guerrear uno contra el otro.
• Du militas - tria profitas. /Dos guerrean – un tercero profita.
• Unu soldato militon ne faras. /Un soldado no hace una guerra.
• Ĉi-monate komenciĝis militaj preparadoj. /Cada mañana comenzaban las preparaciones para la guerra.
• Ili volas milite pligrandigi sian teritorion. /Ellos quieren agrandar su territorio mediante la guerra.
• La militestro estis murdita. /El jefe militar fue asesinado.
• Militistojn nenio timigis, ili restis en siaj lokoj. /Los militares no temían nada, ellos se quedaron en sus lugares.
• Vi ne sukcesos almiliti mian simpation. /No conseguirás conquistar mi simpatía.
• Ni spertis du mondmilitojn. /Nosotros experimentamos dos guerras mundiales.

MIRAKLO (Milagro)

1. Fakto, kiu ŝajne estas kontraŭa al la ordo de la naturo, kaj kiun la kredantoj atribuas al dia interveno: /Hecho que aparentemente es contrario al orden de la naturaleza, y que los creyentes atribuyen a una intervención divina:

• Jesuo faris miraklon satiginte 5000 homojn per kvin panoj kaj du fiŝoj. /Jesús hizo un milagro alimentando a 5.000 personas con cinco panes y dos pescados.
• Lia resaniĝo estis mirakla. /Su recuperación es milagrosa.
• Mirakle ni trovis savon. /Milagrosamente, encontramos salvación.

2. Mirindaĵo: /Un hecho digno de admiración:

• Tio, ke vi evitis la morton, estas vera miraklo! /¡Eso, que hayas evitado la muerte, es un verdadero milagro!
• Miraklo inter mirakloj. /Milagro entre milagros.
• Li estas fama miraklisto. /Él es un famoso hacedor de milagros.

MIRI (Admirarse, asombrarse)

Senti impreson de surprizo pro io stranga, neatendita, nekutima, eksterordinara: /Sentir una impresión de sorpresa por algo extraño, inesperado, desacostumbrado, extraordinario:

• Mi miris pri kelkaj kutimoj de tiu lando. /Me admiraron algunas costumbres de ese país.
• Li estis mutigita de miro. /Él estaba mudo de admiración.
• Mi mire rigardis la montojn. /Observé admirativamente las montañas.
• Ĉi tiu konstruaĵo estas arkitektura miraĵo. /Esta construcción es una maravilla arquitectónica.
• Ŝia konduto min mirigis. /El comportamiento de ella me asombró.
• Lia saniĝo estis miriga afero. /Su sanidad fue un asunto maravilloso.
• Ŝia malfermita buŝo montris miregon. /Su boca abierta mostraba una gran admiración.
• Lumturo de Aleksandrio estas unu el la sep mirindaĵoj de la mondo. /El faro de Alejandría es una de las siete maravillas del mundo.
• Esperanto estas mirinde facila por lerni. /El Esperanto es admirablemente fácil de aprender.

MISTERO (Misterio)

Fakto, afero kaŝita aŭ neklarigebla: /Hecho, asunto oculto o no aclarable:

• Lia morto ĝis nun restis mistero. /Su muerte hasta ahora quedó en el misterio.
• Iu mistera forto venigis min ĉi tien. /Una misteriosa fuerza me hizo venir hasta aquí.
• Ŝi ĉiam kondutas tre mistere. /Ella siempre se comporta muy misteriosamente.
• Mi vidas neniun misteraĵon en tiu ĉi kontrakto. /No veo ningún misterio en este contrato.

MISTIFIKI (Engañar, embromar)

Trompi iun, ofte kun ŝerca celo, trouzante lian/ŝian kredemon: /Engañar a alguien, a menudo con propósito bromista, usando su credulidad:

• Ili intence mistifikas la publikon. /Ellos, de intento, embroman la publicación.
• Lia tuta parolo estas granda mistifiko. /Su discurso completo es un gran engaño.
• La titolo de tiu libro estas mistifika. /El título de ese libro es engañoso.
• Atentu, li estas tro mistifikema. /Pone atención, él es demasiado bromista.

MODELO (Modelo)

1. Objekto, farita por esti imitata: / Objeto hecho para ser imitado:

• Unue mi pretigis la modelon de la statuo per argilo. / Primeramente preparé el modelo de la estatua con arcilla.
• Ni modelis statueton. / Nosotros modelamos una pequeña estatua.
• Mia frato kolektas etmodelojn de aŭtoj. /Mi hermano colecciona pequeños modelos de autos.
• La tajloro preparis modelfoliojn / papermodelojn kaj uzis ilin por kudri pantalonon. /El sastre preparó modelos de papel y los usó para coser un pantalón.

2. Persono, kiu pozas antaŭ artisto por esti desegne, pentre, skulpte kaj simile prezentata: /Persona que posa para un artista para ser dibujada, pintada, esculpida o similarmente presentada:

• Jam venis modelo, kiun mi intencas pentri. /Ya vino la modelo que intento pintar.

3. Homo, kiu surmetas altmodajn vestojn, por prezenti ilin al la klientoj: /Persona que se pone vestidos de alta moda para presentarlos a los clientes:

• La modeloj prezentis la plej novan kolekton de vestoj. /Las modelos presentaron la colección más nueva de vestidos.
• Epoko de tro maldikaj modelinoj po iomete pasas. /La época de las modelos demasiado delgadas de a poco pasa.
• Li estas tre fama modelisto - homo, kiu desegnas la modelojn de laŭmodaj vestoj. /Él es un modisto muy famoso – hombre que diseña los modelos de vestidos a la moda.

4. Io aŭ iu imitinda pro sia perfekteco: /Algo o alguien digno de imitar por su perfección:

• Tiu vesto estas modelo de bongusto. /Ese vestido es un modelo de buen gusto.
• Lia konduto estas modela (inda servi kiel modelo). /Su conducta es un modelo (digna de servir como modelo).

MODERNA (Moderno)

1. Apartenanta al la nuna epoko, kontraste kun la antikva: / Perteneciente a la época actual, en contraste con la antigua:

• La modernaj tempoj komenciĝas kun la fino de la Orienta Roma Imperio. / Los tiempos modernos comenzaron con el final del Imperio Romano de Oriente.

2. Apartenanta al la nuna epoko, kontraste kun iu antaŭa; plej nova, plej freŝdata: / Perteneciente a la época actual, en contraste con algo anterior; más nuevo, lo más reciente:

• Ĉi tiuj modernaj mebloj tre taŭgos al nia apartamento. /Estos muebles modernos serán muy apropiados para nuestro departamento.
• Mi tre ŝatas modernan arton. / Me gusta mucho el arte moderno.
• La domo estas moderne ekipita. / La casa tiene un equipamiento moderno.
• La loĝejo plenumas ĉiujn postulojn de moderneco. / El domicilio llena todas las exigencias de la modernidad.
• Ni intencas modernigi la retpaĝon. / Nosotros intentamos modernizar la página de internet.
• La domo estis ne nur malnova, sed ankaŭ malmoderna. / La casa no sólo es vieja, sino también anticuada.

MODO (Moda, manera de vestirse)

Nedaŭra, kaprica kutimo, moro aŭ maniero, koncernanta precipe vestadon: /Costumbre caprichosa breve, uso o manera, principalmente concerniente al vestuario:

• Ĉu tiaj jupoj nun estas en modo? /¿Esas faldas están ahora de moda?
• Estas nun modo interesiĝi pri sporto. /Ahora es moda interesarse por el deporte.
• Mi ŝatas legi modajn gazetojn. /Me gusta leer revistas de moda.
• Ho, tie estas tiom da modaĵoj! /¡Oh, allí hay tantas cosas de moda!
• Mi ne plu portos ĉi tiujn ŝuojn, ĉar ili estas eksmodaj. /Ya no me pondré más estos zapatos, porque dejaron de estar de moda.
• Ĉu tiaj vestoj ankoraŭ ne eksmodiĝis? /¿Esos vestidos todavía no están pasados de moda?
• Ŝi ĉiam estas vestita laŭmode. /Ella siempre está vestida a la moda.

MOLA (Blando)

1. Facile cedanta al premo, facile knedebla aŭ fleksebla:/Que cede fácilmente a la presión, fácilmente amasable o flexible:

• La fruktoj estas molaj, do eblas manĝi ilin. /Las frutas están blandas, por lo tanto, ya es posible comerlas.
• Konscienco senmakula estas kuseno plej mola. /Una consciencia inmaculada es la almohada más blanda.
• Mi preferas mole kuiritajn ovojn. /Prefiero los huevos cocidos blandamente.
• La infano manĝis molaĵon de la pano (panmolon). /El niño comió la miga del pan.
• Ĉu la moleco de la matraco estas sufiĉa? /¿La molicie del colchón es suficiente?
• La grundo moliĝis pro multe da pluvo. /El suelo se ablandó por la abundante lluvia.

2. Ne tro nete, ne tro akre impresanta la okulon aŭ la orelon: /No demasiado nítido, no demasiado agudo impresionando el ojo o la oreja:

• Mi ŝatas molajn ombrojn en tiu pentraĵo. /Me gustan las sombras blandas en su pintura.

3. Prezentanta relative pli facilan uzeblecon: /Que presenta un uso relativamente más fácil:
• Mola akvo pli taŭgas por lavado. /El agua blanda es más apta para el lavado:

4. Facile cedanta al fremda influo, ne tre firma: /Que cede fácilmente a la influencia extraña, no muy firme:

• Ŝia koro estas tre mola! /¡Su corazón es muy blando!
• Mola kiel vakso. /Blando como la cera.
• Mi ne scias, ĉu via pardonpeto moligos lian koron. /No sé si tu petición de perdón ablandará su corazón.
• Kun edzo plej malmola estas pli bone ol sola. /Con el marido más duro es mejor que sola.