viernes, 24 de mayo de 2013

CIRKONSTANCO (Circunstancia)



Detala apartaĵo, kiu akompanas agon, fakton, situacion: /Particularidad detallada que acompaña a un hecho, situación:
·   Mi ne scias, ĉu mi venos - ĉio dependos de la cirkonstancoj. /No sé si vendré - todo dependerá de las circunstancias.
·   Tempo kaj cirkonstancoj saĝon alportas. /El tiempo y las circunstancias traen sensatez.
·   Ajna cirkonstanca atesto estas malpermesata ĉi tie. /Cualquier testimonio circunstancial está prohibido aquí.
·   Aktivaj membroj de nia komunumo varias laŭ la cirkonstancaro. /Los miembros activos de nuestra comunidad varían según las circunstancias.

jueves, 23 de mayo de 2013

-ESTR


   I. Sufikso, signifanta tiun, kiu efektive direktas, funkciigas la aferon, montritan de la radiko: /Sufijo que designa a quien dirige efectivamente, hace funcionar el asunto mostrado en la raíz:
·   Nia urbestro tre zorgas pri la loĝantoj de la urbo. /Nuestro alcalde se preocupa mucho por los habitantes de la ciudad.
·   Vilaĝano kreditas, vilaĝestro pruntas. /El aldeano toma a crédito, el jefe de la aldea presta.
II. Samsignifa memstare uzata morfemo: /Morfema con el mismo significado usado independientemente:
·   La estro invitas ĉiujn al la kunsido. /El jefe está invitando a todos a la reunión.
·   Estro ne malsatas. /El jefe no pasa hambre.
·   Mi estras en mia hejmo! / ¡Yo mando en mi casa!
·   La estraro de UEA kunsidas ĉiun monaton. /La directiva de UEA se reúne cada mes.
·   Mi estas estrarano respondeca pri landaj sekcioj. /Yo soy directivo responsable de las secciones del país.
·   La patro baldaŭ fordonos al li la estrecon. /El padre pronto le entregará la jefatura.
·   Li estrigis min super la komunumo. /Él me hará encabezar la comunidad.
·   Vi povas esti mia subestro (persono, kiu helpas la estron). /Tú puedes ser mi subjefe (persona que ayuda al jefe).

miércoles, 22 de mayo de 2013

KUIRI (Cocer, guisar, cocinar)



Prepari nutraĵon, elmetante ĝin al varmego, ĝis ĝi fariĝas manĝebla aŭ trinkebla: /Preparar la alimentación, exponiéndola a un gran calor, hasta que se haga comestible o bebible:
·   Hodiaŭ mi kuiros bongustan supon. /Hoy cocinaré una sabrosa sopa.
·   Kiu kaĉon kuiris, tiu ĝin manĝu. /El que preparó una bazofia, que se la coma.
·   Ĝi estis malbongusta pro ne sufiĉa kuiro. /No estaba sabroso, porque no se coció lo suficiente.
·   Al fiŝ' kuirita jam akvo ne helpos. /Al pescado cocinado el agua ya no lo ayudará.
·   Ĉi tiu restoracio estas fama pro bonega kuirado. /Este restorán es famoso por su excelente guisado.
·   Kuiriston vaporo satigas. /El vapor harta al cocinero.
·   Atendu iomete, viando ankoraŭ kuiriĝas. /Espera un momento, la carne todavía se está cociendo.
·   Infanoj manĝis en kuirejo, ĉar patrino malpermesis manĝi en la ĉambro. /Los niños comieron en la cocina, porque la madre les prohibió comer en la habitación.
·   Li estas fuŝkuiristo - li tute ne kapablas kuiri. /Él es un cocinero chapucero - no es capaz de cocinar en absoluto.
·   Ni decidis vaporkuiri la terpomojn. /Decidimos cocer al vapor las papas.

martes, 21 de mayo de 2013

NUTRI (Alimentar, nutrir)



1. Doni al vivanta estaĵo la manĝaĵon necesan por subteni la fortojn kaj daŭrigi la vivon: /Dar al ser viviente la alimentación necesaria para mantener las fuerzas y continuar la vida:
·   Mi devas nutri mian infanon. /Debo alimentar a mi niño.
·   Malsatulon la fabloj ne nutros. /Las fábulas no nutrirán al hambriento.
·   Tro nutrata kapro fariĝas kiel apro. /Un macho cabrío demasiado nutrido se hace como un jabalí.
·   De semo putra venas frukto ne nutra. /De una semilla podrida proviene un fruto no nutritivo.
·   Homoj mortigas la bestojn por la celoj de sia nutrado. /La gente mata a los animales para los fines de su nutrición.
·   Ŝi ne povis mem mamnutri sian infanon, pro tio tion faris nutristino. /Ella no podía por sí misma amamantar  a su hijo, por eso lo hizo una nodriza.
2. Havigi al iu vivrimedojn: /Proporcionar a alguien recursos para vivir:
·   Laboro homon nutras, sen laboro li putras. /El trabajo nutre al hombre, sin trabajo, se corrompe.
3. Provizi ion per la necesa materialo, por ke ĝi daŭru, funkciu plu:  /Proveer algo mediante el material necesario, para que dure, para que siga funcionando:
·   Nutru la fajron, se vi volas, ke daŭre estu varme. /Alimenta el fuego, si quieres, para que siga estando caliente.
·   Lampo ricevas sian nutraĵon de la oleo. /Una lámpara recibe su alimentación del aceite.
4. Helpi al la daŭro de sento, deziro aŭ intenco: /Ayudar a la duración de un sentimiento, deseo o intención:
·   Vi nutras vian amon per espero. /Tu alimentas a tu amor mediante la esperanza.
·   Tio aldonis ankoraŭ pli da nutro al ilia ridado. /Eso añadió todavía más nutrición a su risa.

lunes, 20 de mayo de 2013

KUTIMI (Habitual, usual, consabido)


Havi fortan emon al ia ago pro ofta ripetado: /Tener una fuerte inclinación a una clase de acción por una frecuente repetición:
·   Mia infano kutimas je mensogado. /Mi hijo se ha habituado a mentir.
·   Kiu kutimis ĉion juĝi, nenie povas rifuĝi. /Quien se acostumbró a juzgarlo todo, en ninguna parte puede refugiarse.
·   Kutimo estas dua naturo. /La costumbre es una segunda naturaleza.
·   Kiu mensogas kutime, mensogas sentime. /Quien miente por costumbre, miente con intrepidez.
·   Mi kutimigas infanon al manĝado de fruktoj kaj legomoj. /Estoy habituando al niño a comer frutas y legumbres.
·   Mi kutimiĝis ne manĝi post la sesa horo. /Me acostumbré a no comer después de las seis de la tarde.
·   Post alkutimiĝo doloras disiĝo. /Después del acostumbramiento, duele la separación.
·   Ŝi ŝatas eksterkutimajn vestojn. /A ella le gustan los  vestidos extraordinarios.
·   Li ekparolis kun nekutima malvarmeco. /Él habló con una frialdad desacostumbrada.

domingo, 19 de mayo de 2013

REGNO (Estado, reino)



1. Ĉiu el la suverenaj politikaj unuoj: /Cada una de las unidades políticas soberanas:
·   Antaŭe Germanio nomiĝis Germana Regno. /Antiguamente Alemania se llamaba Reino Alemán.
·   Regna kaso - bona ĉaso. /Caja real - buena caza.
·   La regnestro de nia lando estas bona kaj saĝa reĝo. /El gobernante de nuestro país es un rey bueno y sensato.
·   Ni ne estas samregnanoj, ĉar ni loĝas en malsamaj regnoj. /No somos compatriotas, porque vivimos en diferentes reinos.
2. Regiono, kie suverenas ia gento, ia principo ks: /Región donde es soberana un tipo de gente, un tipo de principio, etc.:
·   Ŝi jam verŝajne estas en regno de sonĝoj. /Parece que ella ya está en un reino de sueños.