sábado, 6 de diciembre de 2008

TRETI ( pisotear )

1. Forte premi per la piedoj / fuertemente presionar con los pies
  • Ŝi tretis vinberojn en tinego. / Ella pisoteó uvas en una tinaja
  • Li surtretis la piedon de la knabino. / Él pisoteó el pie de la muchacha
  • Zorgu, ke neniu tretu sur vin. / Preocúpate que nadie te pisotee
2. Akvotreti - vigle movi la piedojn en la akvo, kvazaŭ tretante, por flosi: / Chapotear - fuertemente mover los pies en el agua, casi pisoteando para flotar
  • La infano sidis ĉe akvo kaj faris akvotretadon. / El niño se sentó en el agua y chapoteó

PRETENDI ( pretender, presumir)

1. Postuli ion, pri kio oni asertas, ke oni havas rajton super ĝi /exigir algo sobre lo cual se asegura tener un derecho
  • Li pretendis heredaĵon de avino. / él pretendía la herencia de la abuela
  • Ŝi malpretendis reĝecon. / Ella no pretendía la realeza
  • Mi ne havas pretendon super via posedaĵo. / No tengo pretenciones sobre tu posesión
2. Fanfarone kaj memiluzie aserti, ke oni estas ia; fanfaroni pri kvalitoj, kiujn oni kredas havi / fanfarroneando y autoilusionandose asegurar que se es de alguna forma; fanfarronear sobre las cualidades que uno cree tener
  • Li pretendis, ke li estas granda konato de sporto.  /él presumía que era un gran conocedor del deporte 
  • Ŝi pretendis elegantecon. / ella presumía de la elegancia
  • Ili nur montris ridindan pretendemon. / ellos solo mostraron una ridícula pretención 

PREVENTI ( prevenir)

Antaŭmalhelpi (malbonon, malsanon ktp) / dificultar un mal o una enfermedad 
  • Trinku vitaminon C, ĉar ĝi preventas malsanojn. / toma vitamina C porque previene enfermedades
  • Mi ĝojas, ke kuracistoj proponis al mi efikan preventan kuracmetodon. / Me alegro que los médicos me propusieron un eficaz método preventivo de sanar
  • Oni uzas preventilojn por ne gravediĝi. / Se usan instrumentos preventivos para no embarazarse
  • Oni aplikis bakteriofagojn por preventado de disenterio. / Se aplicó bacteriófagos para la prevención de la disentería

viernes, 5 de diciembre de 2008

REGALI ( regalar, agasajar, obsequiar )

1. Bone kaj plezurige trakti iun, donante al li ion bonan (manĝaĵojn kaj trinkaĵojn): /tratar bien y con placer a alguien donándole algo bueno ( comida, bebidas)
  • Ni regalis gastojn per tre bongusta vespermanĝo. /Agasajamos a nuestros invitados con una apetitosa cena
  • La artisto regalis nin per du eksterprogramaj kantoj. /El artista nos regaló dos canciones fuera del programa
  • Kia regalato, tia regalado. / A tal agasajador, tal agasajo
  • Ne rifuzu akcepti nian regalon de bondeziro. / No rechace aceptar nuestro regalo de buenos deseos
2. Malbone (ironie) trakti: / Tratar mal ( irónicamente)
  • Li estis regalita per la plato de la glavo. / Fue obsequiado con la placa de la espada
  • Forregali - malmilde forpuŝi. / Rechazar - alejar suavemente
  • Li tiom zorgis pri vi kaj fine vi forregalis lin. /Tanto se preocupó de tí y finalmente lo rechazaste.
  • Ŝi donis al li bonan forregalon. / Ella le dio un buen rechazo

DISPONI ( disponer )

Decidi, laŭ sia bontrovo, kio fariĝos pri iu aŭ io; uzi laŭ sia plaĉo / Decidir según voluntad propia, lo que se hará sobre alguien o algo; usar según su voluntad.
  • Vi scias, ke vi povas disponi pri mi. / Tú sabes que puedes disponer de mi
  • Mi disponas malmultan tempon. / Dispongo de poco tiempo
  • Ĉu ĉi tiu loko estas ankoraŭ disponebla? / ¿Aún está disponible este lugar?
  • Li havas la ŝlosilon sub sia dispono. / Tiene la llave a su disposición
  • Ni disponigis unu ĉambron al studentoj. / Dispusimos una pieza a los estudiantes
  • Disponaĵo - aparato, kiu estas parto de komputa sistemo kaj estas disponebla al ties taskoj. / Disponedor - aparato que es parte del sistema computacional y que esta disponible para sus trabajos

FAJNA (delgada, delicada, sentimental, divertida, purificar)

1. Ekstrakvalita, pursubstanca / de calidad extraordinaria, sustancia pura
  • La vino estis tre fajna. / el vino era muy delicado
  • Ŝia ringo estis farita el fajna oro / el anillo de ella estaba hecho de un oro delicado.
  • Ili fajnigis metalon por kemiaj procedoj. / ellos purificaron metal por procedimientos químicos.
2. Prezentanta aŭ distinganta akre subtilajn diferencojn / presentando o distinguiéndose por sutiles y agudas diferencias
  • Mi havas belan ĉemizon, faritan el fajna tolo. / tengo una bella camisa hecha de tela delgada
  • Ŝiaj oreloj estas tiom fajnaj / sus orejas son tan delicadas
  • Lia gusto estas vere fajna. / su gusto es verdaderamente delicado.
  • Mi ne ŝatis liajn desegnaĵojn pro ilia malfajneco. / no me gustas sus diseños por su falta de delicadeza

lunes, 1 de diciembre de 2008

KROM ( además de, fuera de )

1. Prepozicio, signifanta, ke oni metas aparte la sekvantan ideon, ke oni ne konsideras ĝin,
a) ĉu pro tio, ke ĝi prezentas escepton (se ne kalkuli):
  • Mi diras al vi nenion alian krom vero.
  • Mi nenion pli postulas, krom ke oni estimu min.
b) ĉu pro tio, ke ĝi tute nature jam apartenas al la diritaĵo (se ne forgesi):
  • Krom mia frato, min venis viziti ĉiuj familianoj kaj parencoj.
2. Morfemo, memstare uzata en senco b:
  • 100 kromaj personoj venis al nia aranĝo.
  • Ŝi estas tre bela kaj krome tre bonkora.
3. Samsignifa prefikso:
  • Mi ricevis kromsalajron por nokta laboro.
  • Mi ne estos via kromvirino (neleĝa kunvivantino, kiun havas viro, krom sia leĝa edzino)!

MATURA ( maduro, vencido)

1. Plene kreskinta kaj (se paroli pri manĝeblaj plantoj) taŭga por konsumado:
  • La beroj jam estas maturaj.
  • Hodiaŭ ni jam manĝis frumaturajn fruktojn.
  • Oni ofte maturigas fruktojn kaj legomojn per varmigado.
  • Konsumi sian grenon antaŭ ĝia maturiĝo.
2. Atinginta sian plenan kreskadon; havanta plene evoluintajn fortojn de la korpo kaj de la menso:
  • Mi jam ne estas infano, mi estas matura homo!
  • Aĝo tro matura ne estas plezura.
  • Lernantoj jam ricevis atestojn de matureco.
  • Ŝia talento plene maturiĝis.
  • Mi pensis, ke vi jam estas maturuloj, sed mi vidas, ke vi ĝis nun agas kiel infanoj!
3. Plene esplorita, provita:
  • Ni multe laboris pri ĉi tiu projekto do verŝajne ĝi jam estas matura.
  • Mia decido estas mature pripensita.
  • Tio estas nematura demando.
4. Atinginta la daton, kiam oni devas ĝin pagi (se paroli pri bilo, kupono kaj simile):
  • La kupono jam estas matura, do mi ŝatus ricevi mian monon.
  • La bilo maturiĝis hieraŭ.

KALUMNII ( calumniar )

Malutili al ies honoro aŭ reputacio, komunikante mensogajn sciigojn pri ties karaktero, konduto ktp.:
  • Ne kalumniu lin antaŭ lia ĉefo.
  • Tiu kalumnia informo malbonigis lian reputacion.
  • Kontraŭ kalumnio helpas nenio.
  • Kalumniante konstante, oni eĉ anĝelon nigrigas.
  • Se kalumnio eĉ pasas, ĝi ĉiam ion lasas.
  • Kalumnianto disigis amikojn.

FUŜI ( fallar, hacer fracasar, arruinar )

Malbone fari pro intenca aŭ nevola senzorgeco; faraĉi:
  • La tranĉilo fuŝis mian robon.
  • Mi eĉ ne imagis, ke vi fuŝos nian komunan vivon.
  • La komputilo funkciis bonege kaj mi ne komprenas, kiel ĝi fuŝiĝis.
  • Mi esperas, ke tia fuŝo neniam okazos.
  • Lia laboro min ne kontentigis, ĉar ĝi estis fuŝa.
  • Tia libro estas nur fuŝaĵo.
  • Li ne komprenis, kial ŝi elektis ne lin, sed iun fuŝulon.

BLASFEMI ( blasfemar )

1. Direkti malrespektajn kaj ofendajn vortojn al Dio, diaĵo, religio aŭ pli ĝenerale al ĉio konsiderata plej respektinda; paroli malrespekte kaj ofende pri tiaj aferoj:
  • Ne blasfemu kontraŭ Dio.
  • Mi estis surprizita pri liaj blasfemaj kaj malĉastaj paroloj.
  • Mi esperas, ke oni pardonos mian blasfemon.
  • Tiu fiera blasfemulo agas kun kolero kaj malboneco.
2. Insulte malbeni:
  • Li estis nervoza kaj blasfemis kontraŭ tiu ulo per koleraj vortoj.