ATRIBUI (Atribuir, achacar)

1. Doni (ion) laŭrajte aŭ laŭmerite: /Dar algo según el derecho o el mérito:

· Ni atribuis la sumon de mil eŭroj por la loterio. /Asignamos la suma de mil euros para la lotería.

· La premio estos atribuita al la plej aktiva esperantisto. /El premio se asignará al esperantista más activo.

2. Opinii, ke aĵo, ago aŭ eco apartenas al iu aŭ io: /Opinar que un objeto, una acción o una cualidad pertenecen a alguien o algo:

· La malkovron de Ameriko oni atribuas al Kolumbo. /El descubrimiento de América se atribuye a Colón.

· Ĉiujn surprizis la atribuo de tiu bonega libro al ŝi. /La atribución de ese buenísimo libro a ella sorprendió a todos.

3. Rigardi, opinii ion kaŭzita de iu aŭ io: /Mirar, opinar que algo es causado por alguien o algo:

· Oni devas atribui tiun venkon al la hazardo. /Se debe atribuir esa victoria a la casualidad.

· Ni ofte renkontas atribuadon de mortoj al akcidentoj. /A menudo encontramos la atribución de muertes a los accidentes.

ATINGI (Alcanzar, conseguir, lograr)

1. Sukcesi tuŝi ion konkretan, malproksime kuŝantan, ŝanĝante mem sian lokon, aŭ etendante membron, aŭ ĵetante ion: /Tener éxito en tocar algo concreto, que yace lejano, cambiándose de lugar, o extendiendo un miembro, o lanzando algo:

· Post kelkaj horoj ni atingos la urbon. /Después de algunas horas llegaremos a la ciudad.

· Ne moku riveron, ne atinginte la teron. /No te burles de un río no habiendo alcanzado la tierra.

· La hundoj kuratingis la ŝteliston. /Corriendo, los perros alcanzaron al ladrón.

· La urbeto estas malfacile atingebla. /El pueblo es difícilmente alcanzable.

2. Okupi spacon ĝis la limo, etendiĝi ĝis iu loko aŭ tempo: /Ocupar espacio hasta el límite, extenderse hasta algún lugar o tiempo:

· La arbaro atingas ĝis la lago. /El bosque alcanza hasta el lago.

3. Sukcesi renkonti aŭ ricevi ion abstraktan: /Tener éxito en encontrar o recibir algo abstracto:

· Afabla vorto pli atingas ol forto. /Una palabra amable logra más que la fuerza.

· Li povas fieri pri siaj atingoj en tiu kampo. /Él puede estar orgulloso por sus logros en ese campo.

· Ne ĉiuj scias pri utilo kaj atingebleco de Esperanto. /No todos saben de la utilidad y lo posible que es lograr el Esperanto.

4. Sukcesi fari, ke io okazu: /Tener éxito en hacer que algo ocurra:

· Vi ne sukcesos atingi, ke ŝi enamiĝu al vi! / ¡No tuviste éxito en lograr que ella se enamore de ti!

AVIDA (Ávido)

Fortege deziranta ricevi aŭ posedi ion: /Quien desea fuertemente recibir o poseer algo:

· Li estas avida je mono. /Él está ávido de dinero.

· Oni prenas avide, oni redonas malrapide. /Se coge ávidamente, se devuelve lentamente.

· Ju pli oni posedas, des pli oni avidas. /Cuanto más se posee, más se desea poseer.

· Se okulo ne vidas, koro ne avidas. /Si el ojo no ve, el corazón no siente avidez.

· Homo devas gardi sin kontraŭ avideco. /La persona debe cuidarse contra la avidez.

· Donu fingron al avidulo, li tutan manon postulas. /Da un dedo al ávido, él exigirá toda la mano.

ATENCI (Atentar, agredir)

1. Provi mortigi iun, kiun oni devus respekti / Tratar de matar a alguien a quien se debería respetar:

· Hodiaŭ iu atencis la reĝon. / Hoy alguien atentó contra el rey

· Ĉu tio estis atenca provo kontraŭ la reĝo? / Acaso fue esto un intento de atentado contra el rey?

· Okazis atenco per bombro kontraŭ la prezidento. / Ocurrió un atentado con bomba contra el presidente.

2. Provi detrui aŭ difekti ion, garantiitan de la leĝoj / Intentar destruir o estropear algo garantizado por las leyes:

· Ne atencu miajn rajtojn kaj liberecon./ No agredas mis derechos y libertad

· Malobeante regulojn de la gramatiko vi atencas la lingvon. / Desobedeciendo las reglas de la gramática, atentas contra el idioma.

· Tiu aĉulo atencis la honoron de virgulino. / Ese canalla agredió el honor de la virgen

· Ĉu temas pri seks-atenco? / ¿Acaso se trata de un atentado sexual?

ASTRO (Astro)

Natura ĉiela korpo, ekzemple, stelo, kometo, planedo: /Cuerpo celestial natural, por ejemplo, estrella, cometa, planeta:

· Li naskiĝis sub favora astro. /Él nació bajo un astro favorable.

· Astra lumo heligis la tutan ĉielon. /La luz astral aclara todo el cielo.

· Multaj homoj kredas je prognozoj de astrologoj. /Muchas personas creen en los pronósticos de los astrólogos.

· Astrologio estas arto priskribi la karakteron de homo kaj doni informojn pri ties ebla estonteco laŭ la aranĝo de la astroj en la momento de ties naskiĝo. /La astrología es el arte de describir el carácter de una persona y dar informaciones sobre su posible futuro, según la disposición de los astros en el momento de su nacimiento.

ASPIRI (Aspirar, desear)

Fervore deziri akiri ion altigan, glorigan ks: /Desear fervorosamente adquirir algo alto, glorioso, etc.:

· Li aspiras al la mano de mia filino. /Él aspira a la mano de mi hija.

· Rigardi kaj aspiri ne devigas akiri.Observar y aspirar no obliga adquirir.

· Aspirado al tiu posteno ne permesis al mi eĉ dormi. /El aspirar a ese cargo ni siquiera me permite dormir.

· Ne ĉiu aspiranto devas esti prenanto. /No todo aspirante debe ser el que lo consigue.

ASIMILI (Asimilar)

1. Proprigi al sia korpo sorbitan substancon: /Hacer propia en su cuerpo una sustancia sorbida:

· La homa korpo facile asimilas natrion. /El cuerpo humano asimila fácilmente el sodio.

· Asimilo de vitalaj substancoj estas grava. /La asimilación de sustancias vitales es importante.

2. Alproprigi al sia spirito: /Traspasar a su espíritu:

· Mi tute ne kapablas asimili matematikon. /Soy totalmente incapaz de asimilar la matemática.

· Rapida asimilado de novaj scioj ne devigas min lerni parkere. /La rápida asimilación de nuevos conocimientos no me obliga a aprender de memoria.

3. Similigi al si, anigi al si fremdajn homgrupojn: /Hacer similar a sí, hacer propios a grupos de extranjeros:

· Iuj nacioj ĉiam provas asimili la aliajn. /Algunas naciones siempre intentan asimilar a los otros.

· Tiu popolo baldaŭ estos asimilita. /Ese pueblo pronto será asimilado.

· Mi ne volus asimiliĝi kun la najbara nacio. /No me gustaría asimilarme con la nación vecina.

4. Adapti fremdaĵon al la sistemo de koncerna lingvo: /Adoptar un extranjerismo al sistema de la lengua concerniente:

· Estas oportune asimili ofte uzatajn fremdajn vortojn. /Es oportuno asimilar palabras extranjeras usadas frecuentemente.

· Multaj vortoj en nia lingvo estas asimilitaj. /Muchas palabras de nuestra lengua son asimiladas.

ASERTI (Afirmar, aseverar)

Firme esprimi sian opinion, ke io estas vera; certigi, pretendi, ĵuri: /Expresar firmemente su opinión, que algo es verdadero; hacer cierto, pretender, jurar:

· Ĉiuj atestantoj asertis tion. /Todos los testigos afirman eso.

· Ŝi asertas male. /Ella asevera mal.

· Tio estas senbaza aserto. /Eso es una aseveración sin base.

· Li asertas, ke tio vere okazis. /Él afirma que eso verdaderamente ocurrió.

· Liaj asertoj ne konvinkis min. /Sus afirmaciones no me convencieron.

ASEKURI (Asegurar, hacer un seguro)

1. Protekti kontraŭ riskoj, per unufoja aŭ perioda pagado de monsumo tiucela al asocio aŭ kompanio, kiu promesas kompenson por eventuala perdo, difekto, vundiĝo ks: /Proteger contra riesgos, mediante un pago único o periódico de una suma de dinero para ese objetivo a una asociación o compañía, la que promete una compensación por una pérdida, defecto, herida, o similar:

· Ni asekuris nian domon kontraŭ incendio. /Nosotros aseguramos nuestra casa contra incendio.

· Vi ne havas socian asekuron, pro tio vi devas pagi por niaj servoj. /Usted no tiene seguro social, por eso debe pagar por nuestros servicios.

· Mi laboras kiel asekuristo en asekura kompanio. /Yo trabajo como asegurador en una compañía de seguros.

· De nun mia aŭto estas asekuraĵo. /Desde ahora mi auto está asegurado.

· Ĉiuj liaj laboristoj estas asekuratoj. /Todos sus trabajadores están asegurados.

· Ĉu la vivo estas asekurebla? /¿Es asegurable la vida?

2. Sekurigi: /Asegurar:

· Laboro asekuras kontraŭ mizero. /El trabajo asegura contra la miseria.

· Mia sorto estas de nun asekurita. /Desde ahora mi destino está asegurado.

DEFINITIVA (Definitivo)

Tia, ke oni ne plu povas ion ŝanĝi en ĝi, lasta, finofara: /De esa clase que algo no se puede cambiar más en sí, último, final.

· Definitivan respondon mi sendos post dek tagoj. /Enviaré mi respuesta definitiva después de diez días.

· Definitivaj kondiĉoj de kontrakto. /Condiciones definitivas de contrato.

· Ĉu tio estas definitiva eldono de libro? /¿Esa es la edición definitiva del libro?.

· Tio estas definitiva prezo. /Ese es el precio definitivo.

· Definitivigu la liston de mendoj. /Hace la lista definitiva de los pedidos.

· Ni devas definitive fini la diskuton. /Debemos terminar definitivamente la discusión.

DEGNI (Dignarse)

Bonvoli, konsenti fari, sentigante tamen ian moŝtecan komplezon: /Tener a bien, consentir en hacer, haciendo sentir, sin embargo, alguna clase de cumplido real:

· Ili eĉ ne degnis kun mi paroli! /¡Ellos ni siquiera se dignan hablar conmigo!

· Nur grandaj sinjoroj scias esti tiom degnaj. /Sólo los grandes señores saben ser tan dignos.

· La princo traktis nin kun speciala degno. /La princesa nos trató con especial dignidad.

· Li riproĉis sian samrangulon kun la degneco. /Él reprochó a su par en rango con la dignidad.

DAMNI (Maldecir)

Kondamni al la punoj de la Infero: /Condenar a las penas del infierno:

· Mi damnas vin! /¡Te maldigo!

· Neniu volas iri en tiun damnitan domon. /Nadie quiere ir a esa casa maldita.

· Kiel mi povus nuligi damnon? /¿Cómo podría anular una maldición?

· Mi ĉiam forgesas uzi tiun damnan akuzativon! /¡Siempre olvido usar ese maldito acusativo!

· Damne! Kial mi malsukcesis?! /¡Maldición! ¿Por qué fracasé?

· Se homoj pekas, ili damniĝas je infero. / Si los hombres pecan, ellos se condenan al infierno.