GLADI (Planchar ropa)

 Glatigi per varmega ilo, ĝin premŝovante tien kaj reen (sur tukoj, vestoj kaj simile): /Alisar con un instrumento muy caliente, presionándolo y arrastrándolo adelante y atrás (sobre telas, vestuarios y similarmente):

• Patrino nun gladas la vestojn. /La madre ahora está planchando la ropa.
• Pantalono jam estas gladita kaj vi povas surmeti ĝin. /El pantalón ya está planchado, puedes ponértelo.
• Ne gladu vestojn sur la tablo - ja por tio estas uzata gladotabulo! / ¡No planches ropa sobre la mesa – si para eso se usa la tabla de planchar!
• Ĉi tiu pulovero estas negladenda (tia, ke oni ne bezonas ĝin gladi). /Este pulóver no se debe planchar (esto es, que no se necesita plancharlo).
• Gardu vin! La gladilo estas tre varma! / ¡Ten cuidado! ¡La plancha está muy caliente!
• Mia fratino laboras kiel gladistino en la kudrejo. /Mi hermana trabaja como planchadora en la costurería.

GLATA (Liso, fino, agradable)

1. Prezentanta nenian elstaraĵon sur sia supraĵo; tia, ke la mano facile glitas: /Que no presenta nada sobresaliente sobre su superficie; aquello en que la mano se desliza fácilmente:

•  La haŭto de mia bebo estas tre glata. /La piel de mi bebé es muy fina.
•  La akvo de la lago estis glata kiel spegulo. / El agua del lago estaba lisa como un espejo.
• Ŝi glatigas siajn harojn. /Ella alisa su cabellera.

2. Senobstrukca, facile irebla: /Que no presenta obstrucción, se puede ir fácilmente.

• Ni iris laŭ glata vojo. /Fuimos por un camino liso.
• Ĝi estas inter la glataĵoj de la valo. / Eso está entre las planicies del valle.

3. Iranta sen baro aŭ malhelpo: /Que avanza sin barrera o estorbo:

• La afero estas sufiĉe glata. / El asunto es bastante fácil.
• Vivi sate kaj glate. /Vivir con satisfacción y agradablemente.
• Mi tre esperas, ke ĉio pasos glate. /Tengo mucha esperanza de que todo pasará fácilmente.
• Finita kaj glatigita (bone aranĝita). /Terminado y afinado (bien dispuesto).
• Nia konversacio estis malglata. /Nuestra conversación fue desagradable.

4. Karesa, dolĉa, lerte flata: /Acariciante, dulce, hábilmente adulador:

• Liaj glataj paroloj logis ĉiujn knabinojn. /Sus suaves palabras cautivaron a todas las muchachas.
• Infano glatumas la hundon (karese tuŝetas). /El niño acaricia al perro (dar toquecitos cariñosamente).

GLITI (Patinar, resbalar, deslizarse)

 1. Facile moviĝi sur glata aŭ grasa supraĵo: /Moverse fácilmente sobre una superficie plana o engrasada:

• Birdoj glitas en la aero.  /Los pájaros se deslizan en el aire.
• Ĝi glitas de li kiel pizo de muro. /Eso resbala de él como un guisante de un muro.
• Okazon kaptu ĉe l' kapo, ĉar la vosto estas glita. /Captura la ocasión en la cabeza, porque el rabo es resbaloso.
• Atendis, meditis, ĝis en tombon englitis. /Esperó, meditó, hasta en la tumba resbaló.
• Li rapide deglitis de la ĉevalo. /Rápidamente él resbaló del caballo.

2. Antaŭeniĝi sur glata supraĵo konservante sian ekvilibron: /Adelantarse sobre una superficie plana conservando su equilibrio:

• Hodiaŭ mi prenos miajn glitilojn kaj iros gliti / glitumi, ĉar la vetero estas tre bela kaj frosta. /Hoy cogeré mis patines e iré a patinar /patinar, porque el tiempo está muy bonito y frío.
• Glitado estas mia ŝatokupo. /Mi pasatiempo es el patinaje.

3. Perdi la starecon kaj ekvilibron, marŝante sur glata supraĵo: /Perder la estabilidad y el equilibrio, al caminar sobre una superficie lisa:

• En mallumo ŝi (ek)glitis kaj falis. /En la oscuridad ella se resbaló y cayó.
• La vojo estis glitiga. /El camino estaba resbaloso.

4. Pasi senbrue, facile, nerimarkite: /Pasar silenciosamente, fácilmente, inadvertidamente:

• Li glitis po iomete en mizeron. /Él se deslizó poco a poco en la miseria.
• El lia mano ĉiu monero elglitas (li estas tute malŝparema). /De su mano cada moneda resbala (él es totalmente despilfarrador)
• La aktoro traglitis nerimarkite. /El actor pasó inadvertidamente.
• La pejzaĝo rapide preterglitis antaŭ niaj okuloj. /El paisaje pasó rápidamente de largo ante nuestros ojos.

5. Rotaciante, ne sufiĉe adheri: /Al rotar, no adherirse lo suficiente.

• Radoj de mia biciklo komencis gliti. /Las ruedas de mi bicicleta comenzaron a patinar.

GLUO (Engrudo, cola fría)

Duonlikva substanco, kiu, ŝmirita sur du objektoj, forte kunigas ilin sekiĝante: /Substancia media líquida, que untada sobre dos objetos, los une fuertemente al secarse:

• Mi aĉetis glu(aĵ)on por kunglui la rompitajn pecojn de vazo. /Compré un pegamento para pegar los pedazos rotos de la vasija.
• Por reklami la aranĝon ni gluis la afiŝojn sur la murojn. /Para anunciar el arreglo, nosotros pegamos los carteles en los muros.
• Ni atendu ĝis ĝi bone gluiĝos. /Esperemos hasta que se haya pegado bien.
• Gluaĵu la strion da tapetpapero kaj mi algluos ĝin. /Encola la franja del empapelado y yo la pegaré.
• Al pec' pecon algluas, kiu neston konstruas. /Al trozo pega un trozo, que construye un nido.
• Insulto ne algluiĝas. /Un insulto no se pega.
• Ne tuŝu min per viaj gluecaj manoj! / ¡No me toques con tus manos encoladas!
• Pecon detrancxitan al la pano ne regluu. /No vuelvas a pegar un pedazo cortado al pan.
• La poŝtistoj kapablas malglui ĉian ajn koverton. /Los carteros son capaces de pegar cualquier tipo de sobre.

GRAVA (Importante, grave [en enfermedad])

1. Atentinda pro sia granda influo aŭ siaj grandaj sekvoj: /Digno de atención por su gran influencia o por sus grandes efectos:

• Ni invitis kelkajn plej gravajn homojn al nia kunveno. /Nosotros invitamos a algunas de las personas más importantes a nuestra reunión.
• Ofte de kaŭzo senenhava venas efiko plej grava. /Con frecuencia, de una causa sin contenido, viene el efecto más importante.
• Ĉu via sano ne gravas al vi? / ¿Tu salud no es importante para ti?
• Aŭskultu la instruiston, ĉar li parolas gravaĵon. /Escucha al instructor, porque habla de algo importante.
• Ne gravigu tiujn bagatelojn. /No le des importancia a esas bagatelas.
• Multaj gravuloj de diversaj landoj venis ĉi tien por priparoli gravegajn demandojn. /Muchas personas notables de diversos países vinieron para conversar de importantísimas preguntas.

2. Plena de dangxero aŭ doloro: /Lleno de peligro o dolor:

• Ne zorgu, la vundo ne estas grava. /No te preocupes, la herida no es grave.
• Li estis grave vundita. /Él estaba gravemente herido.
• Mia malsano estas malgrava. /Mi enfermedad no es grave.

GRATULI (Felicitar, congratular)

Esprimi al iu per ĝentilaj vortoj sian kontentecon pro sukceso aŭ feliĉo okazinta al li: /Expresar a alguien, por medio de palabras amables, su alegría por un éxito o un hecho feliz que le ha ocurrido a él:

• Mi gratulas vin okaze de via naskiĝtago! / ¡Te felicito por tu cumpleaños!
• Mi ĝojas, ke vi sukcesis pri via ekzameno. Gratulon! /Me alegro de que hayas tenido éxito en tu examen. ¡Felicitaciones!
• Gratulegon al via edzino, kiu naskis tian belegan bebon! / ¡Congratulaciones a tu señora, por dar a luz ese bellísimo bebé!
• Akceptu miajn elkorajn gratulojn! / ¡Acepta mis felicitaciones de todo corazón!
• Fratino sendis al mi gratulan leteron. /Mi hermana me envió una carta de congratulación.

GUSTO (Gusto)

 1. Specifa sensaĵo, kiu estiĝas post ekscito de specifaj organoj de la buŝo per la kontakto de likvaj aŭ solveblaj substancoj: /Sensación específica, que se ocasiona tras la excitación de órganos específicos de la boca por medio del contacto de líquidos y substancias solubles:

• Kion vi pensas pri la gusto de ĉi tiu viando? / ¿Qué piensas del gusto de esta carne?
• Malsato plej bone gustigas la manĝon. /El hambre es lo que mejor hace gustosa la comida.
• Ĉu vi volas gustumi mian kukon? / ¿Quieres saborear mi torta?
• Frukto malpermesita estas plej bongusta. /El fruto prohibido es el de mejor gusto.
• Por kapti ezokon, bongustigu la hokon. /Para pescar un lucio, pone algo sabroso en el anzuelo.
• Sanigaĵo malbongusta, sed efiko plej ĝusta. /Sanación de mal gusto, pero el efecto más apropiado.
• Tiu kuracilo havas iun strangan postguston. /Ese remedio tiene un extraño gusto desagradable.
• Ĝi sengustiĝis (perdis sian guston) post kelkaj tagoj. /Se puso insípido (perdió su gusto) después de varios días.
• Oni diras, ke bona vingustumisto rekonas la regionon je la unua gustumo, la grundon je la dua kaj la rikoltjaron je la tria. /Se dice que el buen catador de vino reconoce la región en el primer paladeo, el terreno en el segundo, y el año de la cosecha en el tercero.

2. Eco de la karaktero, kiu kaŭzas, ke homo trovas plaĉon aŭ malplaĉon en iu aŭ io; karakterizata ŝatmaniero: /Cualidad del carácter que causa que una persona encuentre agrado o desagrado en alguien o algo; modo de gustar caracterizado:

• Mi ordigis la ĉambrojn laŭ mia persona gusto. /Ordené las habitaciones de acuerdo a mi gusto personal.
• Ĉiu havas sian propran guston. /Cada uno tiene su propio gusto.
• Post longa laboro bone gustas la dormo. /Tras un prolongado trabajo, viene bien dormir.

3. Sagaca kaj ĝusta senco pri la kvalitoj kaj mankoj de arta verko: /Un sentido sagaz y justo sobre las cualidades y carencias de una obra de arte: 

•  Ŝi vestas sin kun gusto. /Ella se viste con gusto.
•  Ĉi tiuj vestoj estas gustoplenaj. /Estas prendas de vestir son de acuerdo al buen gusto.
• Lia poemo estas sengusta laŭ mi. /En mi opinión, su poema es desabrido.

4. Maniero, stilo de artverko: /Manera, estilo de una obra de arte:

• En la muzeo ni vidis multajn pentraĵojn en la gusto de la dekoka jarcento. /En el museo vimos muchas pinturas al gusto del siglo dieciocho.

FAJFI (Silbar, pitar)

Produkti akutajn sonojn muzikajn, blovante tra rondigitaj lipoj kaj laŭ kavigita lango: /Producir sonidos musicales agudos, soplando a través de los labios redondeados y la lengua puesta en forma de cavidad:

• Li fajfis por sia hundo (vokante ĝin). /Él silbó a su perro (llamándolo).
• Post lia fajfo la hundo tuj alkuris al li. /Después de su silbido, el perro corrió de inmediato hacia él.

2. Produkti analogajn sonojn per sia beko: /Producir sonidos análogos con el pico:

• En la arbaro mi aŭdis, kiel bele fajfis iu birdo. /En el bosque escuché con cuánta belleza silbaba algún pájaro.

3. Produkti analogajn sonojn per ilo: /Producir sonidos análogos con un instrumento:

• Dum la futbala maĉo juĝisto fajfis per sia fajfilo. /Durante el partido de fútbol, un jugador silbó con un pito.
• Danci laŭ ies fajfilo. /Danzar según el pito de alguien.
• Ekstere estis malvarme kaj aŭdeblis fajfado de la vento. /En el exterior estaba frío, y era posible escuchar el silbido del viento.

4. Esprimi senton per fajfado: /Expresar un sentimiento con un silbido:

• Mi fajfas pri tio (tute ne zorgas). /Eso no me importa (no me preocupa en absoluto)
• Junuloj ekfajfis kiam ekvidis tiun belegan fraŭlinon. /Los jóvenes empezaron a silbar cuando vieron a esa bellísima señorita.
• La teatraĵo estis tre teda kaj pro tio oni ĝin moke prifajfis. /La obra teatral era muy tediosa y por eso la silbaron burlonamente.

FAKTO (Hecho)

Io, kion oni scias reale ekzistinta aŭ ekzistanta: /Algo que se sabe que realmente existió o que existe:

• Esperanto vivas, tio estas fakto. /Esperanto vive, eso es un hecho.
• Se vi ne scias la faktojn, pli bone ne rakontu tion. /Si no sabes los hechos, mejor no cuentes eso.
• Ne ekzistas terno sen nazo nek fakto sen bazo. /No existe un estornudo sin nariz, ni un hecho sin base.
• Li estis fondinto kaj formala direktoro, sed la fakta direktoro estis mi. /Él era el fundador y director formal, pero el director de hecho era yo.
• Fakte, jam dum multaj jaroj mi nenion aŭdis pri li. /De hecho, ya hacen muchos años que no he oído nada de él

FALĈI (Segar)

 1. Detranĉi herbon aŭ grenon per falĉilo aŭ falĉileto: /Cortar hierba o cereal por medio de segadora u hoz:

• La tuta vilaĝantaro falĉas grenon. /Todo el pueblo está segando cereal.
• La falĉaĵo jam estas forveturigita. /La siega ya fue sacada.
• Trafis falĉilo sur ŝtonon. /La segadora dio con una piedra.
• La falĉistoj antaŭenpaŝis falĉo post falĉo. /Los segadores avanzaron siega tras siega.
• Per la falĉomaŝino ni povos rapide kaj grandakvante falĉi rikoltojn. /Con la máquina segadora podremos segar las cosechas rápidamente y en gran cantidad.
• Ni jam prifalĉis la kampon. /Nosotros ya segamos el campo.

2. Amase kaj abrupte mortigi: /Matar en grupos y abruptamente:

• La epidemio falĉis multajn civitanojn. /La epidemia segó la vida a muchos ciudadanos.

3. Paŝi, movante duonronde unu kruron: /Caminar moviendo en medio círculo una pierna:

• Ĉevalo komencis falĉi. /El caballo comenzó a caminar.
• Li faligis min krurfalĉe (kaptis mian piedon kaj kaŭzis la falon). /Él me hizo caer con una zancadilla (capturó mi pie y causó la caída)

FALSI (Falsear, falsificar)

 Elfari ion malveran kaj doni ĝin kiel veran, por tiri el tio profiton, kaj speciale: /Acabar algo falso y darlo como verdadero, para obtener de eso una ganancia, y especialmente:

1. Imite reprodukti valoran originalon per malpli valora materialo: /Reproducir por imitación, mediante material de menor valor, un original valioso:

• Li falsis mian subskribon! / ¡Él falsificó mi firma!
• Ĉi tiu ringo estas farita el falsita oro. /Este anillo está hecho de oro falsificado.
• Bonvolu ŝanĝi ĉi tiun falsan moneron al alia. /Por favor, cambiar esta moneda falsa por otra.
• La falsado de mono estas malpermesita. /Está prohibida la falsificación del dinero.
• Ĉi tiu mansaketo estas falsaĵo! / ¡Este bolso de mano es una falsificación!
• Mi tute certas, ke ĉi tiu parfumo estas malfalsa. /Estoy totalmente seguro que este perfume es genuino.

2. En aŭtentikan tekston enmeti aŭ forigi pecojn, tiel ke la signifo aŭ valoro estas ŝanĝita: /En un texto auténtico, poner o sacar párrafos, así es que el significado o el valor es modificado:

• Oni poste falsis la sencon de miaj vortoj. /Posteriormente se falseó el sentido de mis palabras.
• Miaj paroloj ne enhavas falson. /Mis palabras no contienen falsedad.

3. Kaŝe aranĝi objektojn, por trompe gajni: /Arreglar objetos ocultamente, para ganar con engaño:

• Li ludis per falsitaj kartoj (sekrete markitaj). /Él jugó con cartas falsificadas (marcadas secretamente).
• Ili trompis nin per falsa pesilo. /Ellos no engañaron con una pesa falsa.

FENOMENO (Fenómeno)

1. Perceptebla per la sentumoj apero; natura okazaĵo: /Aparición posible de percibir por los sentidos; suceso natural:

• Ĉiu elpensis sian teorion por klarigi la fenomenon. /Cada uno inventó su teoría para aclarar el fenómeno.
• Fenomenismo estas teorio, kiu asertas, ke nur la fenomenoj estas objektoj de sciado. /Fenomenismo es una teoría que afirma que sólo los fenómenos son objetos de conocimientos.

2. Eksterordinara, malofta afero: /Un asunto extraordinario, no frecuente:

• Renkonti vin estas vera fenomeno. /Encontrarte a ti es un verdadero fenómeno.
• Li havas fenomenajn kapablojn. /Él tiene capacidades fenomenales.
• En tiu valo kreskas fenomenaj floroj. /En ese valle crecen fenomenales flores.

FIDELA (Fiel, leal)

 1. Plenumanta kun konstanta akurateco kaj sindoneco la faritajn promesojn, ne trompanta la konfidon: /Que cumple con constante puntualidad y abnegación las promesas hechas, sin defraudar la confianza:

• Ĉu vi certas, ke via edzo estas fidela?  / ¿Estás segura de que tu marido es fiel?
• Amiko fidela estas trezoro plej bela. /Un amigo fiel es el tesoro más bello.
• Ŝi longe atendis lin kaj konservis fidelecon al li. /Ella lo esperó mucho tiempo y conservó la fidelidad.
• Ne fidu fidelulon, fidu propran okulon. /No te fíes de un hombre fiel, confía en tus propios ojos.
• Mi jam ne dubas pri ŝia malfideleco. /Ya no tengo dudas de la infidelidad de ella.

2. Tenanta sian kredon malgraŭ la malfaciloj: /Que mantiene su creencia a pesar de las dificultades:

• Li staras fidele ĉe siaj principoj. /Él permanece fielmente en sus principios.

3. Konforma al originalo aŭ al vero, ekzakta: /Conforme al original o a la verdad, exacto:

• Ĉiun monaton ni skribas fidelan raporton. /Escribo cada día un informe exacto.