PRUVI (Probar, demostrar)

1. Montri per rezonado aŭ faktoj, ke io estas vera: /Demostrar, por medio del razonamiento o los hechos, que algo es verdadero:

·   Mi sukcesis pruvi mian senkulpecon. /Tuve éxito en demostrar mi inocencia.

·   Lia krimo jam estas pruvita. /Su crimen ya fue probado.

·   Ili senpruve min akuzis. /Ellos me acusaron sin tener pruebas.

2. Esti la pruvo de io: /Ser la prueba de algo:

·   Tio pruvas la facilan lerneblecon de Esperanto. /Eso prueba lo fácil que es el aprendizaje de Esperanto.

·   Larmoj pravecon ne pruvas. /Las lágrimas no prueban tener la razón.

·   Komparo ne estas pruvo. /La comparación no es una prueba.

RIFUĜI (Refugiarse, guarecerse)

Serĉi ie aŭ ĉe iu protekton kontraŭ danĝero, persekuto, malfacilaĵoj: /Buscar protección en algún lugar, o en casa de alguien, contra un peligro, persecución, dificultades:

·   Multaj homoj de nia lando dum revoliucio rifuĝis en eksterlando. /Muchas personas de nuestro país, durante la revolución, se refugiaron en el extranjero.

·   Kiu kutimis ĉion juĝi, nenie povas rifuĝi. /Quien acostumbraba a juzgar todo, no puede refugiarse en ninguna parte.

·   Granda estas la mondo, sed rifuĝon ne donas. /Grande es el mundo, pero no da un lugar de refugio.

·   Tiu povra homo trovis rifuĝejon en mia domo. /Ese pobre hombre encontró refugio en mi casa.

·   Rifuĝinto estas persono de fremda lando, rifuĝinta pro politikaj aŭ religiaj persekutoj. /Un refugiado es una persona de un país extranjero, que se ha refugiado por persecuciones políticas o religiosas.

GRIMPI (Escalar, trepar)

1. Pene transloki sian korpon sur oblikva aŭ vertikala surfaco, uzante la krurojn kaj eventuale la brakojn: /Trasladar con esfuerzo su cuerpo sobre una superficie oblicua o vertical, usando las piernas, y, eventualmente, los brazos:

·   Mia kato grimpis sur la arbon kaj ne volas malsupreniĝi. /Mi gato trepó al árbol y no quiere bajar.

·   Nia grimpado daŭris kelkajn horojn. /Nuestra escalada duró varias horas.

·   Li estas sperta grimpisto. /Él es un trepador experto.

·   Mi apenaŭ elgrimpis el la marĉejo. /Apenas salí trepando del cenagal.

·   Ŝi engrimpis en la boaton. /Ella trepó a la embarcación.

·   Ili malsuprengrimpis la ŝtuparon. /Ellos bajaron a gatas por la escalera.

·   Ni suprengrimpis sur la rokon por pli bone ĉion vidi. /Nosotros subimos trepando por la roca para ver todo mejor.

2. Teni sin stara aŭ suprendirekta, fiksiĝante per adventivaj radikoj, krampoj, ĉiroj, dornoj, dornetoj kaj simile: /Mantenerse erguida (una planta) o dirigirse hacia arriba, sujetándose por medio de raíces adventicias, grapas, guías, espinas, espinitas y similarmente:

·   Pizo volve grimpas la bastoneton. /Un guisante trepa envolviendo un bastoncito.

·   Lupolo estas grimpa planto / grimpoplanto. /El lúpulo es una planta trepadora.

JUĜI (Juzgar)

1. Decidi laŭleĝe, ĉu iu estas kulpa aŭ ne: /Decidir, de acuerdo a la ley, si alguien es culpable o no:

·   Pri propra afero neniu juĝas libere. /Sobre un asunto propio, nadie juzga libremente.

·   Venos ŝtelisto al la juĝisto. /Un ladrón vendrá ante el juez.

·   Kontraŭ nehavo eĉ juĝo silentas. /Contra la inexistencia de bienes hasta el juicio enmudece.

·   Li jam dek jarojn sidas sur la juĝista seĝo. /Ya hacen diez años que él se sienta en la silla de juez.

·   Pli valoras interkonsento, ol juĝa dokumento. /Más vale un entendimiento que un documento judicial.

·   Dum la juĝado la akuzita persono silentis. /Durante el juicio, la persona acusada permaneció en silencio.

·   La juĝistaro aljuĝis al mi domon. /El tribunal me atribuyó la casa.

2. Esprimi opinion, per kiu oni aprobas aŭ malaprobas iun aŭ ion: /Expresar una opinión, con la que se aprueba o rechaza a alguien o a algo:

·   Ne juĝu pri afero laŭ ĝia ekstero. /No juzgues sobre un asunto según su apariencia.

·   Kiom da juĝantoj, tiom da juĝoj. /Cuantos jueces, tantos juicios.

·   Li ankoraŭ ne legis la libron, sed antaŭjuĝas ĝin. /Él todavía no ha leído el libro, pero lo prejuzga.

3. Esprimi pri io aŭ iu opinion kun la celo kondamni: /Expresar sobre algo o alguien una opinión con el propósito de condenarlo:

·   Ne juĝu, tiam vi ne estos juĝata. /No juzgues, para no ser juzgado.

·   Ebriulon kaj malsaĝulon oni ne juĝas. /No se juzga a un ebrio ni a un necio.

·   Ili proponis la filmon al la prijuĝo de la publiko. /Ellos propusieron la película al juicio del público.

JUKI  (Picar, escocer)     12-12-2007     NT     PUB

GARDI (Guardar, custodiar, cuidar; mantener, conservar)

1. Zorgi, ke ies vivo ne venu en danĝeron: /Cuidar que la vida de alguien no esté en peligro:

·   La prezidenton gardis eĉ kelkaj korpogardistoj. /Incluso algunos guardaespaldas cuidaban al presidente.

·   Gardatan ŝafon eĉ lupo timas. /Hasta un lobo teme a un cordero custodiado.

·   Post la falo oni fariĝas singarda. /Tras la caída, uno se hace cuidadoso.

·   La knabo nesingarde trakuris tra la strato. /El muchacho atravesó la calle descuidadamente.

2. Zorgi, por evitigi al iu malbonon: /Cuidar, para evitar un mal a alguien:

·   La hundo bone gardis lin. /El perro lo cuida bien.

·   Sen rigardo, sen gardo. /Sin mirada, sin cuidado.

·   Singardeman Dio gardas. /Dios guarda al cuidadoso.

3. Zorgi, ke io restu bonstata, ne difektiĝu: /Preocuparse de que algo permanezca en buen estado, que no se arruine:

·   La ĉefo tute ne gardas niajn interesojn. /El jefe no cuida nuestros intereses.

·   Tiu komitato ekzistas por la gardado de la interesoj de la tuta Esperantistaro. /Ese comité existe para la custodia de los intereses de todos los esperantistas.

·   Oni priŝtelas ne riĉulon, sed sengardulon. /Se desvalija no al rico, sino al descuidado.

·   La noktogardisto ne aŭdis la ŝtelistojn. /El guardia nocturno no escuchó a los ladrones.

4. Zorgi, ke iu ne forkuru, ne kaŭzu danĝeron: /Custodiar para que alguien no huya, no cause daño:

·   La gardisto de la malliberejo gardis la krimulojn. /El gendarme de la cárcel custodiaba a los criminales.

·   Gardu vin du baroj: lipoj kaj dentaroj. /Cuídate de dos barreras: los labios y la dentadura.

5. Ŝirmi, evitigi danĝeron aŭ malbonon: /Proteger, evitar un peligro o un mal:

·   La ĉapelo gardis mian kapon kontraŭ la suno. /El sombrero me resguarda la cabeza contra el sol.

·   Dubo gardas kontraŭ risko. /La duda protege contra el riesgo.

·   La vakcino ne antaŭgardos de tiu malsano! / ¡La vacuna no te protegerá de esa enfermedad!

6. Teni nedifektita aŭ neŝanĝita: /Mantener sin defecto o sin cambio:

·   Mi ĉiam gardos tiun sekreton! / ¡Siempre guardaré ese secreto!

·   Gardu kandelon por la nokto. /Cuida la vela para la noche.

7. Observi, ne forgesi aplikadon de io: /Observar, no olvidar la aplicación de algo:

·   Gardu miajn vortojn en via memoro. /Guarda mis palabras en tu memoria.

SOPIRI (Suspirar)

1. Senti bedaŭron pro io aŭ iu perdita kaj fortan deziron retrovi la perditaĵon: /Sentir pesar por algo o alguien perdido, y un fuerte deseo de reencontrar lo perdido:

·   Estante en fremdaj landoj mi ĉiam sopiras al la patrolando. /Al estar en países extranjeros, siempre siento nostalgia por la madre patria.

·   Lupo sopiras, al arbaro sin tiras. /Un lobo suspira, el bosque lo llama.

·   La sopiro al la patrujo konsumis min. /La nostalgia de la patria me consumía.

·   Ŝiaj sopiraj ĝemoj min malgajigis. /Sus gemidos de nostalgia me entristecieron.

·   Ĉu vin denove ekregis hejmosopiro? / ¿De nuevo comenzaste a dominar la nostalgia del hogar?

2. Malĝoji pro la manko de io, kion oni deziregas akiri: / Entristecer por la falta de algo que intensamente se desea adquirir:

·   Li tre sopiras je belega aŭto. /Él suspira por un bellísimo auto.

·   Ĉiuj sciis lian sopiradon atingi ĉiam pli altajn celojn. /Todos sabían de su anhelo por alcanzar siempre más altos objetivos.

·   La infano rigardis sopire al la ludilo en la butiko. /El niño observaba anhelante el juguete en la tienda.

VERO (Verdad)

1. Tio, kio estas konforma al la ekzistantaj faktoj, al la realaĵo: /Lo que está conforme a los hechos existentes, a la realidad:

·   Mi diris veron al vi! / ¡Te dije la verdad!

·   La tempo ĉiam malkaŝas la veron. /El tiempo siempre descubre la verdad.

·   Vi estas vera amiko. /Eres un verdadero amigo.

·   Mi vere nenion scias! / ¡De verdad no sé nada!

·   Li ne dubis pri vereco de miaj vortoj, ĉar mi estas verema (inklina ĉiam diri la veron). /Él no dudó de la veracidad de mis palabras, porque soy sincero (inclinado a decir siempre la verdad).

·   Ĉiuj scias, ke vi estas verama kaj instruas laŭ vero. /Todos saben que eres sincero y enseñas conforme a la verdad.

·   La profetaĵo de sorĉistino ne veriĝis. /La profecía de la hechicera no se cumplió.

·   Iom da malvero ne estas danĝero.La pentraĵo estas vivovera (tiel vera, kiel la vivo mem). /Algo de falsedad no es un peligro. La pintura es la verdadera vida (tan verdadera, como la vida misma).

KRAĈI (Escupir)

1. Elĵeti salivon el la buŝo per rapida, vola elspiro: /Lanzar saliva por la boca por medio de una espiración voluntaria:

·   La knabo malĝentile parolis kaj kraĉis sur la teron. /El muchacho habló groseramente y escupió al suelo.

·   En puton ne kraĉu, ĉar vi trinki bezonos. /No escupas en un pozo, porque necesitarás beber.

·   Kiu supren kraĉon ĵetas, sian barbon al ĝi submetas. /Quien lanza un escupe hacia arriba, su barba le somete.

·   Li kraĉetas parolante (nevole elĵetas saliverojn). /Él escupe al hablar (lanza gotas de saliva involuntariamente)

·   Mi diris mian opinion kaj ne timis insultojn kaj kraĉadon. /Dije mi opinión y no temí a los insultos ni escupitajos.

2. Elĵeti: /Lanzar:

·   Ĉu vi vidis, kiel Vezuvio kraĉis la fajron? / ¿Viste como el Vesubio escupió el fuego?

·   Ĉiudimanĉe la urbo kvazaŭ elkraĉas sian tutan loĝantaron en la ĉirkaŭaĵon. /Cada domingo es como si la ciudad escupiera toda su población en los alrededores.