sábado, 18 de agosto de 2012

VEKI (Despertar)


1. Ĉxesigi ies dormon: /Terminar el sueño de alguien:
·   Mi tiom dolĉe dormis kaj vi vekis min! / ¡Yo dormía tan dulcemente y tú me despertaste!
·   La bebo ne povis ekdormi pro vekaj sonoj. /El bebé no podía quedarse dormido por los fuertes ruidos.
·   Ŝi ne ŝatas esti vekita - ŝi ĉiam vekiĝas mem. /A ella no le gusta que la despierten – siempre despierta por sí misma.
·   Vekhorloĝo interrompis mian dormon. /El reloj despertador interrumpió mi sueño.
2. Ĉesigi la kvieton de io; vigligi, stimuli: /Detener la quietud de algo; animar, estimular:
·   Ne veku malfeliĉon, kiam gi dormas. /No despiertes a la infelicidad cuando duerme.
·   Malfeliĉo kaj peko leviĝas sen veko. /La infelicidad y el pecado se levantan sin despertar.
·   Kiam mi ekvidis la maron, vekiĝis rememoroj pri la pasinta somero. /Cuando vi el mar, se despertaron recuerdos del verano pasado.
3. Naski, estigi: /Nacer, originar:
·   Tiu demando vekis multe da disputoj. /Esa pregunta despertó muchas disputas.
·   Esperanta movado en nia lando ĝis nun ne vekiĝis. /El movimiento esperantista en nuestro país hasta ahora no se ha despertado.

VANA (Vano, inútil, infructuoso)


1. Ne produktanta efikan rezulton; senutila: /Que no produce un resultado eficaz; inútil:
·   Mia tuta laboro estis vana. / Todo mi trabajo fue infructuoso.
·   Kontraŭ forta mano la leĝo estas vana (senpova). /Contra una mano fuerte, la ley es vana (impotente).
·   El malplena telero vane ĉerpas kulero. /De un plato vacío, en vano la cuchara trata de sacar.
·   Ĉiuj vidas la vanecon de tiu diskuto, sed neniu finas ĝin. /Todos ven lo infructuoso de esa discusión, pero nadie la termina.
·   Ili vanigis miajn esperojn. /Ellos hicieron vanas mis esperanzas.
2. Havanta nur ŝajnon sen realeco; neefektiva: /Que sólo tiene apariencia sin realidad; inefectivo:
·   Mia timo montriĝis vana. /Mi temor se mostró irreal.
·   Tiu sonĝo estis nur vanaĵo. /Ese sueño sólo fue vano.

viernes, 17 de agosto de 2012

VENTOLI (Ventilar)


Refreŝigi la aeron en fermita spaco, produktante aerdonon aŭ enblovigante eksteran aerfluon: /Refrescar el aire en un espacio cerrado, produciendo aire o soplando un flujo de aire desde el exterior:
·   Necesas ventoli la ĉambron, ĉar estas tro varme tie. /Se necesita ventilar la habitación, porque está muy caluroso allí.
·   Ventolado de la ĉambro, kie estas komputilo, estas nepra. /Es imprescindible la ventilación de la sala donde está la computadora.
·   Ĉu en via kelo estas ventolejo (truo en muro)? / ¿En tu sótano hay ventilación? (un agujero en el pared).
·   Somere ni ŝaltas ventolilon kaj ĝuas ĝian blovadon. /En verano encendemos el ventilador y disfrutamos su soplido.

VIGLA (Animado, ágil, despabilado, vivaz)


1. Freŝa, gaja pro ĵusa vekiĝo el bona dormo: /Fresco, alegre, por un reciente despertar de un buen sueño:
·   Mi estis vigla, ĉar mi bone kaj longe dormis. /Yo estaba despabilado porque dormí mucho y bien.
·   Lia longa malsano tute malvigligis lin. /Su larga enfermedad lo desanimó totalmente.
2. Rapidaga, rapidmova; plena je ekscito kaj vivo: /Rápido para actuar, rápido para moverse; lleno de excitación y vida:
·   Via filo estas tre vigla kaj petola. /Su hijo es muy vivaz y travieso.
·   Ŝi vigle dancis kaj ŝia vigleco infektis nin ĉiujn. /Ella bailaba animadamente, y su vivacidad nos contagió a todos.
·   Ne estu tiom pasiva - vigliĝu kaj dancu! / No estés tan pasivo - ¡despabílate y baila!
3. Rapide kaj aktive progresanta; diligenta, energia: /Que progresa rápida y activamente; diligente, enérgico.
·   La estro ĝojis pri vigla laboro en la oficejo. /El jefe se regocijó por el trabajo ágil en la oficina.
·   Laboristoj viglas nur kiam mi rapidigas ilin. /Los trabajadores se agilizan sólo cuando los hago apurarse.
·   Ni devas pripensi, kiel eblas plivigligi la movadon. /Debemos meditar, cómo es posible agilizar el movimiento.
·   La mortiĝantan klubon indas revigligi. /El agonizante club es digno de reanimar.
4. Atente prigardanta, observema: /Que custodia atentamente, observador:
·   Liaj viglaj okuloj vidis ĉiujn niajn movojn. /Sus ágiles ojos veían todos nuestros movimientos.
·   Ne malstreĉu la vigladon - la danĝero proksimiĝas. /No relajes la atención – el peligro se aproxima.

jueves, 16 de agosto de 2012

VERGO (Vara, palmeta, verga)

1. Longa, maldika, rekta kaj fleksebla branĉo, kreskinta el la trunko de arbo aŭ detranĉitade gxi: /Rama larga, delgada, recta y flexible que ha crecido del tronco de un árbol o cortada de él:
  • Ŝi havis sorĉan vergon. /Ella tenía una varilla mágica.
2. Punrimedo, konsistanta el vergo aŭ el pluraj kunligitaj vergoj: /Un medio de castigo, que consta de una vara o de varias varillas unidas.
  • Se vi ne obeos, vi ricevos vergojn (estos batata per vergoj)! / ¡Si no obedeces, recibirás unos vergazos! (serás golpeado con una verga).
  • Vergo doloras, sed saĝon ellaboras. /Una vara causa dolor, pero origina sensatez.
  • Iam oni vergis la infanojn en la lernejoj. /En cierta ocasión, se golpeaba con una vara a los niños en las escuelas.
3. Maldika stango, plej ofte metala: /Barra delgada, la mayoría de las veces de metal:
  • Ni bezonas pli grandan aŭton por veturigi ĉi tiun longan feran vergon. /Necesitamos un auto más grande para trasladar esta barra tan larga.

VIPO (Látigo, fusta)

1. Batilo konsistanta el ŝnuro aŭ rimeno alligita al ligna tenilo: /Instrumento para golpear, de cordel o correa, unido a un mango de madera:
  • Li eĉ el sablo vipojn tordas (estas elturniĝema). /Él tuerce hasta látigos de  arena.
  • Aŭ kuseno sub ripo, aŭ bato per vipo. / O un almohadón bajo la costilla, o un golpe con una varilla.
  • Mi vipis la hundon, ĉar ĝi malobeis. / Le di un latigazo al perro, porque desobedeció.
  • Oni vipas ĉevalojn per rajdvipo / vipeto. /A los caballos se les golpea con una fusta.
2. Premanta aŭ punanta superpotenco: /Apremiando o castigando con mucha fuerza:
  • Li aperigos vipon super vi. /Él hará aparecer un látigo sobre ti.
  • Li estas homo, vipata de sorto. /Él es un hombre azotado por la suerte.
  • Ili paŝis, kurbigitaj de la vipado de la ŝtormo. /Ellos caminaban doblados, fustigados por la tormenta.

miércoles, 15 de agosto de 2012

TORDI (Retorcer, torcer)

1. Turni teksaĵon aŭ flekseblan objekton per ĝiaj ekstremoj laŭ reciproke kontraŭa direkto: /Girar un tejido o un objeto flexible por sus extremos en dirección recíprocamente contraria:
  • Ŝi tordas fadenojn - iu maltordis ilin. /Ella está torciendo hilos – alguien los había destorcido.
  • Tordi ŝnurojn el sablo (fari senutilan penon). /Retorcer cuerdas de arena (hacer un esfuerzo inútil)
  • Eltordu la akvon el vesto / premtordu la veston - ĝi malsekigos la plankon. /Retuerce la ropa para sacarle el agua – retuerce apretando la ropa – eso mojará el piso.
  • La serpento tordiĝas. /La serpiente se retuerce.
2. Misformi aŭ difekti tordante: /Deformar o dañar torciendo:
  • Ŝi tordis al si la piedon kaj nun ĝi tre doloras. /Ella se torció el pie y ahora está muy adolorida.
  • Ne unu hundo lin mordis, ne unu vento lin tordis. /No un perro lo mordió, no un viento lo torció.
  • Mi ne komprenis lin - lia frazo estis torda. /No lo comprendí – su frase era retorcida.
  • Ne fortordu la veron! / ¡No distorsiones la verdad!
  • La prezento de la faktoj estas distordita. /La presentación de los hechos está distorsionada.

TRAKTI (Tratar)

1. Diskuti pri la kondiĉoj de iu afero por finveni al interkonsento:/Discutir por las condiciones de algún asunto, para llegar finalmente a un consentimiento mutuo:
  • La firmaoj traktis negocon. /Las firmas trataron un negocio.
  • Ni jam pritraktis vendon. /Nosotros ya tratamos sobre la venta.
  • Ni devas reciproke intertrakti. /Nosotros debemos negociar recíprocamente.
2. Tia- aŭ alimaniere agi, konduti kontraŭ iu aŭ io: /Actuar de esa o de otra manera, obrar contra alguien o algo:
  • Ŝi afable traktis la gaston. /Ella amablemente trató el gasto.
  • Mi ĉiam traktadis vin kiel mian propran infanon! / ¡Siempre te he tratado como a mi propio hijo
3. Metode esplori, disvolvi kaj klarigi temon: /Explorar metódicamente, desarrollar y aclarar un tema:
  • La aŭtoro en tiu libro traktas tre gravan problemon. /El autor, en ese libro, trata de un problema muy importante.
  • La traktado de tiu problemo estas sufiĉe detala. /El tratado de ese problema está suficientemente detallado.
  • Mi tralegis ĉiujn liajn traktajxojn (verkojn, en kiuj oni traktas demandon). /Yo leí todos sus tratados (obras en que se trata sobre una pregunta).
4. Modifi per fizika aŭ psika rimedo: /Modificar por medio de un remedio físico o sicológico:
  • Kuracistoj traktis malsanulon per antibiotikoj. /Los médicos trataron al enfermo con antibióticos.

martes, 14 de agosto de 2012

ŜTOPI ((Tapar, obstruir; atiborrar, atestar; zurcir)

1. Fermi truon, plenigante ĝin per ia substanco: /Cerrar un agujero, llenándolo con alguna substancia:
  • Ŝtopu la botelon por ke la trinkaĵo ne forverŝiĝu! / ¡Tapa la botella para que la bebida no se derrame!
  • Ĉu vi povas malŝtopi la botelon? / ¿Puedes destapar la botella?
  • Kien vi metis la ŝtopilon? Mi volas reŝtopi la botelon. / ¿Dónde pusiste la tapa? Quiero volver a tapar la botella.
2. Tute obstrukci: /Obstruir totalmente:
  • Multaj veturiloj ŝtopis la ĉefan straton de la urbo. /Muchos vehículos obstruyeron la calle principal de la ciudad.
  • La akvotubo ŝtopiĝis. /La cañería se obstruyó.
  • La akcidento kaŭzis teruran ŝtopiĝon de la trafiko. /El accidente causó un terrible taco en el tráfico.
3. Tute plenigi: /Llenar totalmente:
  • Mi jam ŝtopis mian stomakon. /Ya llené mi estómago.
  • Al kavo senfunda ŝtopado ne helpas. /Al hoyo sin fondo, el tapado no ayuda.

ŜVEBI (Planear, cernerse)

1. Resti kvazaŭ pendanta aŭ gliti en aero kun etenditaj, ne moviĝantaj flugiloj aŭ kun haltinta motoro: /Quedar como pendiendo o deslizándose en el aire, con las alas extendidas, no moviéndose, o con el motor detenido:
·   Nia aviadilo devas dume ŝvebi super la aerodromo. /Nuestro avión, mientras tanto, debe planear sobre el aeródromo.
·   Multe da birdoj ĉirkaŭŝvebis la arbon. /Muchos pájaros planeaban alrededor del árbol.

2. Resti pendanta aŭ gliti en aero: /Quedar pendiendo o deslizándose en el aire:
·   Estas bela tago kaj neniu nubo ŝvebas en la aero. /Es un bello día, ninguna nube se cierne en el aire.
·   Ĉiuj ĝuis la ŝvebadon de aerostato. /Todos disfrutaron del planeado del aerostático.
·   Mi ne vidis kio preterŝvebis - estis jam mallume. /Yo no vi qué planeó más allá – ya estaba oscuro.
3. Daŭre restadi en imago aŭ memoro: /Permanecer continuamente en imagen o en la memoria:
·   Ŝia vizaĝo ankoraŭ longe ŝvebis en lia memoro. /El rostro de ella todavía se cierne mucho tiempo en su memoria.
·   Pasintnokte denove la sama sonĝo enŝvebis. /La noche pasada de nuevo se presentó el mismo sueño.
4. Disetendiĝi, disvastiĝi: /Extenderse, difundirse:
·   Dum la festo ŝvebis tre amika etoso. /Durante la fiesta se difundió un ambiente muy amistoso:
·   Baldaŭ la nokto alŝvebos. /Pronto la noche se extenderá.
5. Resti nefiksa, necerta, nedecidita: /Quedar no fijo, incierto, no decidido:
·   La vortoj ŝvebis sur mia lango sed mi ne kuraĝis ilin diri. /Las palabras me flotaron en la lengua, pero no tuve el coraje de decírselas a ellos.

lunes, 13 de agosto de 2012

SABLO (Arena)

Minerala, diversspeca, pli-malpli delikata polvo, formita de diseriĝo de ŝtonoj, precipe de kvarco: /Polvo mineral más o menos delicado de diversas especies, formado por la desintegración de piedras, principalmente de cuarzo:
  • ·   Estas multe da sablo en la dezerto. /Hay mucha arena en el desierto.
  • ·   Tordi ŝnurojn el sablo (fari vanan laboron). /Torcer cuerdas de arena (hacer un trabajo vano).
  • ·   La vojeto estis sablita. /El caminito era arenoso.
  • ·   Ni ne povas daŭre vojaĝi, ĉar nia ŝipo estas sur sablaĵo. /No podemos continuar el viaje, porque nuestro barco encalló en la arena.
  • ·   Sablejo estas loko, de kiu oni eltiras sablon por konstruado. /Un arenal es un sitio del que se extrae arena para la construcción.
  • ·   Sablero enfalis en mian okulon! / ¡Me cayó un grano de arena en el ojo!
  • ·   Infanoj ludis en la sablujo (sablokesto). Tie ili konstruis sablajn kastelojn /Los niños jugaron en el cajón de arena. Allí construyeron castillos de arena..
  • ·   Atentu! Ĉi tie estas flusablo, kiu kapablas engluti homon! / ¡Atención! Aquí hay un banco de arena capaz de tragar a una persona!

SAGACA (Sagaz, perspicaz)


1. Posedanta akran instinkton, por malkovri aferojn kaj lertan eltrovemon por solvi malfacilaĵojn: /Que posee un instinto agudo para descubrir asuntos y un hábil sistema para encontrar, para resolver dificultades:
·   Ŝerloko Holmso estas sagaca detektivo. /Sherlock Holmes es un detective sagaz.
·   Li iĝis fama pro sia sagaceco kaj bravaj agoj. /Él se hizo famoso por su sagacidad y valientes acciones.
2. Karakterizata de tia eco: /Caracterizado por esa cualidad:
·   Tio ne estas sagaca solvo de la problemo. /Esa no es una solución sagaz del problema.
·   Ĉio en la ĝardeno estis aranĝita plej sagace. /Todo en el jardín está dispuesto con la mayor sagacidad.

domingo, 12 de agosto de 2012

SEKA (Seco)


1. Enhavanta neniom aŭ malmulton da akvo: /Que no tiene nada, o tiene poco agua:
·   La vetero estas seka (sen pluvo) hodiaŭ. /Hoy el tiempo está seco (sin lluvia).
·   Farunon tenu en sekeco. / Mantiene la harina en lugar seco.
·   Atendi sur tero, ĝis sekiĝos la rivero. /Esperar en la tierra hasta que se seque el río.
·   La tero estis malseka post longa pluvo. /La tierra está mojada después de una larga lluvia.
·   Vi malsekigis miajn vestojn! / ¡Mojaste mis ropas!
2. Perdinta sian naturan akvon pro elvaporigxo: /Que ha perdido su agua natural por evaporación:
·   Ĉu vi forgesis akvumi la florojn? La folioj estas tute sekaj. / ¿Olvidaste regar las flores? Las hojas están totalmente secas.
·   Rosino estas sekigita vinbero. /La pasa es una uva seca.
·   Mia forto elsekiĝis. /Mi fuerza se secó.
·   En via hotela ĉambro vi trovos harsekigilon. /En tu habitación del hotel encontrarás un secador de pelo.
3. Ne mildigita de ingredienco, gustigaĵo kaj simile: /No suavizado por ingrediente, condimento y similarmente:
·   Ĉi tiu manĝaĵo estas tro seka. /Esta comida está demasiado seca.
·   Seka panpeco, sed en libereco. /Un pedazo de pan seco, pero en libertad.
4. Ne akompanata de ia komentario, ornamo, agrabligaĵo: /No acompañado de comentario, ornamento, agrado:
·   Tio estas nur sekaj faktoj. /Esos sólo son hechos secos.
5. Senkompata, nesimpatia, sensenta, malvarma: /Sin compasión, antipático, insensible, frío:
·   Li respondis al ili per seka tono. /Él les respondió con un tono seco.
·   "Vi nepre devas iri!" diris ŝi mallonge kaj seke. / “¡Debes ir sin falta!”, dijo ella breve y secamente.
6. Nedaŭranta kaj sensonora: /No durable e insonoro:
·   "Ĉu via tuso estas seka aŭ ne?" demandis kuracisto. / ¿Su tos es seca o no?”, preguntó el médico.
7. Enhavanta maksimume 2 g da acido kaj maksimume 9 g da restsukero litre (se paroli pri vino): /Que contiene un máximo de 2 g de ácido, y máximo 9 g de concho de azúcar por litro (si se habla de vino):
·   Mi ne ŝatas trinki sekan vinon. /No me gusta beber vino seco.
·   Ŝi aĉetis tre sekegan (plej sekan) vinon. /Ella compró el vino más seco.
·   Tie ni trinkis tre bongustan duonsekan vinon. /Allí bebimos un vino medio seco exquisito.

SINCERA (Sincero, franco)


1. Aganta kaj parolanta sen mensogo kaj ŝajnigo, en plena akordo kun siaj sentoj kaj opinioj: /Que actúa y habla sin mentira y sin fingir, totalmente de acuerdo con sus sentimientos y opiniones:
·   Ŝi estas mia plej bona amikino, ĉar ŝi estas tre afabla kaj sincera. /Ella es mi mejor amiga, porque es muy amable y sincera.
·   Ĉe tro ĝentila ekstero mankas sincero. /En un exterior demasiado gentil falta sinceridad.
·   Min ravis lia amikeco kaj sincereco. /Me cautivó su amistad y sinceridad.
2. Farata, dirata aŭ sentata sen mensogo kaj ŝajnigo: /Hecho, dicho o sentido sin mentira ni fingimiento:
·   Bonvolu akcepti miajn sincerajn gratulojn. /Por favor, acepta mis sinceras congratulaciones.
·   Mi amas vin sincere! / ¡Te amo sinceramente!
·   Donaco nesincera estas donaco infera. /Un obsequio insincero es un regalo infernal.
·   Kiso malsincera estas danĝera. /Un beso hipócrita es peligroso.