NATURO ( naturaleza )

1. La tuto de tio, kio ekzistas aŭ okazas sen interveno de la homo:

• Ekzistas tri regnoj de la naturo (mineraloj, vegetaĵoj kaj bestoj).
• Avo mortis per natura morto.

2. La kreanta povo, kiu montriĝas sub la ŝanĝiĝantaj formoj de la objektoj kaj estaĵoj:

• La naturo malavare favoris tiun landon.
• Okazis io supernatura, kion oni ne povas ekspliki.

3. La surfaco de la tero, rigardata kiel vivejo de la homo kaj bestoj:

• La naturo jam vekiĝas.
• Geavoj transdonis diversajn naturaĵojn al ni.

4. La esenco, ecaro propra al iu aŭ io:

• La infano havas malbonan naturon.

5. La primitiva stato de estaĵo, la denaska karaktero, kontraste kun la edukado kaj kulturo:

• Li vivas laŭ sia naturo.
• Difekton de naturo ne kovros veluro.
• La leporo estas nature timema.
• Vi eĉ ne provas venki vian laŭnaturan inklinon al pigreco.

6. Objekto de la arto, kontraste kun la artaĵoj:

• Mi ŝatas desegni laŭ la naturo (ne laŭ la fantazio).

ILUZIO ( ilusión )

1. Eraro de sensoj, pro kiu ni aperceptas perceptaĵojn, identigante ilin aliaj, ol ili estas:

• Ĉu mi aŭdis ŝian voĉon aŭ ĉu tio estis nur iluzio?
• Li estas sperta iluziisto (amuzisto, kiu lerte trompas la rigardantojn per falsaj ŝajnoj kaj rapide faritaj ĵonglaĵoj).
• Kruela realo min tute seniluziigis.
• Post malfeliĉe finiĝintaj am-rilatoj li spertis seniluziiĝon pri virinoj.

2. Eraro de la menso, pro kiu ni rigardas revojn kiel efektivaĵojn:

• Li estas viktimo de revoj kaj iluzioj.
• Prefere oni havu iluziajn esperojn ol revu pri nenio.
• Ne iluziu vin per tro granda espero.
• Ŝi konstante iluziiĝas.

ARGUMENTI ( argumentar )

1. Prezenti argumentojn; provi demonstri per argumentoj:

• Mi longe argumentis kaj finfine sukcesis konvinki ilin.
• Batanto povas argumenti, batato devas silenti.
• Ni ne akceptas viajn argumentojn, ĉar ili estas malĝustaj.
• Min jam lacigis senfina argumentado pri tiaj aferoj.
• Vi prezentis bonajn kontraŭargumentojn.

2. Prezenti ion kiel argumenton:

• Tio argumentas lian fortiriĝon de la projekto.
• Gepatroj ne permesis al ŝi foriri, argumentante, ke ne estos busoj por reveni hejmen.

URĜI ( urgir, apremiar)

Vigle plirapidigi, vive akceli:

• La alproksimiĝanta danĝero urĝis nin forkuri.
• La afero ne urĝas.
• Ĉar tio ne estas urĝa, mi ne zorgas.
• Mi urĝe bezonas telefonon!
• Eble ni nun parolu pri urĝaĵoj kaj poste babilu pri ĉio alia.
• Ni estas premataj de urĝeco.
• Urĝiĝu, ĉar la buso nin ne atendos.

AKTUALA ( actual )

1. Efektive ekzistanta en la nuntempo:

• Tie vi trovos informojn pri aktuala viva Esperanta kulturo kaj arto.

2. Interesanta pro la nuntempeco:

• Tiu ĉi problemo estas aktuala por nia lando, ĝi ne povas atendi.
• La nova paĝaro de E@I (de projekto "Esperanto aktuale") enhavos ĉiujn gravajn informojn pri Esperanto.
• Mi aŭdis tion de televidaj aktualaĵoj.
• Necesas aktualigi la enhavon de nia ttt-ejo.
• La novaĵo jam estas malaktuala.

REZERVI ( reservar, conservar)

1. Apartigi kaj konservi por alia tempo, por alia uzo:

• Mi rezervis monon por eksterordinaraj okazoj.
• Al Dio servu, diablon rezervu.
• Rezervoj de mono bedaŭrinde jam elĉerpiĝis.

2. Antaŭdifini al iu la posedon aŭ ĝuon de io per formala deklaro aŭ registro:

• Ĉu vi jam rezervis la ĉambron ĉe la hotelo?
• Ĉiuj rajtoj de reprodukto estas rezervitaj.
• Ni havas unu rezervan liton por eventualaj gastoj.
• Kiu zorgis pri la rezervado de sidlokoj en la buso?
• Oni ne rajtas ĉasi bestojn en la rezervejo.

3. Provizore ne tuŝi, lasante por ia posta pridiskuto:

• Ni rezervis kelkajn priparolindajn punktojn de la projekto.

SUGESTI ( sugerir )

1. Lerte venigi en ies penson ian ideon, pri kies origino tiu ne konscias, aŭ kies rezultojn tiu ne antaŭvidas:

• Li sugestis al mi la respondon.
• Ĉu vi agis sub sugesto kaj influo de viaj geamikoj?
• Tio estis sugesta demando (subinspiranta la deziratan respondon).

2. Proponi kiel hipotezon:

• Mi sugestas, ke vi iom ripozus.

3. Estigi en la menso, venigi bildon, ideon:

• Via pala vizaĝo sugestas malsanon.

PREPARI ( preparar )

1. Fari ĉion necesan, por ke ia stato aŭ ago povu efektiviĝi:

• Oni preparas la militon!
• Ne valoras la faro la koston de l' preparo.

2. Fari ĉion necesan, por ke io povu poste esti utiligata:

• Nuntempe mi preparas grandan projekton.
• Preĝon faru, sed farunon preparu.
• Invitu la gastojn al la tablo, ĉar la tagmanĝo jam estas preparita.

3. Meti iun en taŭgan dispozicion, por akcepti novaĵon, trapasi ekzamenon kaj simile:

• Ĉu vi jam preparis vin por la diskuto?
• Mi devas prepariĝi por ekzameno.
• Ŝi frekventas preparajn kursojn.
• Ni kantis senprepare.

4. Atendi, antaŭvidi:

• Mi estis preparita, ke mi trovos la aranĝon seninteresa.

5. Registri sur komputilan diskon la gvidajn markojn kaj informojn necesajn por ĝia posta uzado kun difinitaj diskaparato kaj mastruma sistemo:

• La frato preparas la diskon.

REGISTRI (registrar, inscribir )

1. Fari metode kaj skribe elnombradon kompletan por eventuala referenco kaj uzado:

• Oni venigis ĉiujn lernantojn por registri ilin.
• Registrado de novaj abonantoj ne devus esti temporaba.
• Ni estas enregistritaj laŭ niaj urboj.

2. Noti, en tiucela libro, faktojn aŭ dokumentojn laŭ difinita sistemo, por aŭtoritate aŭ oficiale atesti pri iliaj ekzisto kaj konsisto:

• En laborejo oni registras nian eniron kaj eliron.
• Mi sendis al vi registritan leteron.
• Ŝi volis ekvidi registron de la naskiĝoj en nia urbo.
• Ĉu vi registrigis la pakaĵojn en la stacidomo?

3. Skribe aŭ enmense noti, por rememorado:

• Ĉi-jare ni povis registri la uzadon de Esperanto en multaj internaciaj kongresoj.

4. Aŭtomate prezenti la variojn de fenomeno:

• Registru mian paroladon per sonregistrilo.
• Mi volas konservi la registraĵon de via voĉo por postaj prelegoj.

PUNI (castigar)

1. Kaŭzi al iu suferon kompense de ties malbonfaro aŭ kulpo:

• Mi punos vin, ĉar vi estis tre malbona.
• Per mono, ne per mano punu vilaĝanon.
• Ne kaptita - ne punita.
• Kune kaptite, kune punite.
• Vivis puninde, mortis ridinde.
• Li certe ne restos senpuna!
• Ŝi multe laboris kontraŭ mortpuno.

2. Kompensi per adekvata suferigo de la farinto:

• La patrino punis mian malobeon.
• Amo kaj puno loĝas komune.
• Kiujn punajn metodojn vi havas?
• Liaj agoj estas punindaj per la monpuno de 100 eŭroj.