HEREDI ( heredar )

1. Laŭleĝe ricevi ion de mortinto / Recibir algo legalmente de un fallecido:

• Post morto de avino mi heredis ŝian domon./ Tras la muerte de la abuela heredé su casa. 
• Ne fidu heredon, fidu posedon./ No te fíes de la herencia, fíate de la posesión.
• La bildoj herede apartenas al via frato./ Las fotos por herencia pertenecen a tu hermano.
  
• Vi certe ne estos heredanto de mia domo! / Ciertamente no serás heredero de mi casa.
• Mi heredigos vin, ĉar mi ne havas proprajn infanojn. / Te haré heredero, porque no tengo hijos propios. 
• Ŝi decidis senheredigi malamatan duonfilinon. / Ella decidió desheredar a una odiada mediahermana. 

2. Havi post siaj parencoj aŭ antaŭuloj, ĝui post ili aŭ same kiel ili / Tener después de sus parientes o antecesores, gozar tras ellos o al igual que ellos

Nacioj heredas morojn de siaj antaŭuloj./ Las naciones heredan costumbres de sus antecesores.

Kristanismo estas lia hereda religio./ El Cristianismo es su religión heredada.

3. Ricevi de la gepatroj difinitajn ecojn pro heredeco / Recibir de los padres cualidades definidas por herencia

• Inklinon al lingvoj mi heredis de mia patrino./ Inclinación a los idiomas la heredé de mi madre.
• Eblas diri, ke mia malsano estas heredaĵo de miaj gepatroj. / Es posible decir que mi enfermedad es herencia de mis padres.
• Genoj estas la portiloj de heredeco. / Los genes son los portadores de la herencia.

DISOCII

Parte aŭ iom post iom malkombini / Desconvinar parcialmente o poco a poco

• Kristala prismo disocias lumon./ Un prisma de cristal disocia la luz
• Lumo disociiĝas al spektro. / La luz se disocia en el espectro.
• Dum elektroliza disocio oni ricevas diversajn substancojn. / Durante la disociación electrolítica se obtienen diversas sustancias. 
• La liberigitaj substancoj nomiĝas disociatoj. / Las sustanciancias liberadas se denominan disociados.

FORTIKA ( robusto, resistente )

1. Havanta firman, rezistan, malfacile difekteblan konsiston; malfacile rompebla, difektebla, venkebla: / Que tiene una consistencia firme, resistente, difícilmente defectible; difícilmente romplible, defectible o vencible

• La fiŝfadeno estas tre fortika. / El hilo de pescar es muy resistente.
  
• La argumentoj de lia advokato estis fortikaj. / Los argumentos de su abogado eran robustos
  
• Nia amo nin fortike ligas. / Nuestro amor nos une fuertemente
  
• Ĉiuj ĝuis la fortikecon de liaj muskoloj. / Todos gozamos de la resistencia de sus músculos
  
• Ilia amo ne fortikiĝos. / El amor de ellos no se robustecerá
  
• La organismo de la bebo estas malfortika. / El organismo del bebé es débil.
  
• Ĉu la fenestraj kovriloj estas bone alfortikigitaj? / ¿Son las protecciones de las ventanas bien resistentes?
  

2. Provizita je remparoj: / Provista de murallas

• Ni loĝas en fortika urbo. / Vivimos en una ciudad bien protegida.
  
• Dum milito estis konstruitaj multaj fortikaĵoj. / Durante la guerra se construyeron muchas fortificaciones.
  
• La muron necesas fortikigi, ĉar ĝi baldaŭ rompiĝos. / Es necesario fortalecer el muro, porque pronto se romperá
  
• Malbonuloj malfortikigis la fortikaĵojn. / Malhechores debilitaron las fortificaciones.
  

FLAGRI ( flamear, deflagrar )

1. Eligi tremantan rapide moviĝantan flamon / Crear una llama temblorosa y rápidamente movediza

• La flamo de la kandelo flagradis en la aerblovo. / La llama de la vela flameaba con el soplo del viento.
  
• Dum krozo laŭ la rivero ofte flagris la pasioj. / Durante el cruce del río amenudo flamearon las pasiones.
  
• Preskaŭ nenio videblis en flagreto de eta kandelo. / Casi nada se podía ver con el flamear de la pequeña vela.
  

2. Intermite treme kaj skue brili: /Brillar de golpe temblorosa e intermitentemente

• La okuletoj de la bebo larme ekflagris - li tuj komencos plori. / Los ojitos del bebé comenzaron a flamear las lágrimas - Pronto comenzará a llorar.
  
• Luna lumo flagretis sur la akvo. / La luz de la luna flameaba sobre el agua.
  

3. Rapide tremi, skuiĝi en aero, flirti (se paroli pri malpezaj objektoj): / Temblar rápidamente, golpeando en el aire, revolotear ( si se habla de objetos livianos)

• Dum la urba festo bele flagris diverskoloraj flagetoj / Durante la fiesta de la ciudad flameaban las banderitas de diversos colores.
  
• La fenestro estis malfermita; vento flagrigis la kurtenojn. / La ventana estaba abierta; un viento hizo revolotear las cortinas.
  
• Ŝi plaĉis al ĉiuj - sur ŝia vizaĝo ĉiam flagretis rideto. / Ella agrada a todos - sobre su rostro siempre revolotea una sonrisa.
  

MEZO (medio)

1. Punkto, loko egaldistanca de du ekstremoj, de du limoj:/ Un punto o lugar equidistante de dos extremos, de dos líneas:

• Mi loĝas en la mezo de la urbo. / Vivo en el medio de la ciudad
  
• Ŝi ĵus finis mezan lernejon. / Ella recién terminó la secundaria.
  

2. Punkto, momento egaldistanca de la komenco kaj de la fino: / Punto o momento equidistante del principio y del fin:

• Estis la mezo de vojaĝo kiam mi rememoris, ke mi forgesis preni mian kuracilon. / Estaba a la mitad del viaje cuando me recordé que me olvidé tomar mi remedio.
  
• Mi vekiĝis meze de la nokto./ Me desperté en medio de la noche.
  
• Ni interkonsentis renkontiĝi tagmeze (je la dekdua horo)./ Nos pusimos de acuerdo para encontrarnos al medio día.
  

3. Tio, kio estas egale malproksima de du kontraŭaj ekstremaj gradoj:/ Aquello, que está igualmente lejano de dos grados extremos

• Vero kaj virto kuŝas en mezo./ La verdad y la virtud yacen en la mitad
  
• Inter faro kaj rakonto staras meze granda monto. / Entre el hecho y el cuento se eleva al medio un gran monte.
  

KUDRI (coser )

1. Kunligi per fadeno aŭ io simila, kion oni traigas tra la kunligotaĵojn per speciala pinta ilo: / Ligar mediante hilo o algo similar que se cruza por medio de uniones con un objeto puntudo.

• Oni kudris mian haŭton. / Cosieron mi piel.
• Tio estas manfarita kudro. / Esto es cosido a mano.
• Fadeno iras, kien kudrilo ĝin tiras. / El hilo va, donde la aguja lo lleva.
• Mia poŝo malkudriĝis./ Mi bolsillo se descosió.
• Oni malbone alkudris la butonojn, pro tio mi devis rekudri ili mem./ Se cosieron mal los botones, por lo que debí volver a coserlos yo mismo.

2. Produkti per kudrado:/ Producción mediante coser

• La patrino kudris al mi belan robon./ La mamá me cosió un bello vestido.
• Nia kudrejo produktas diversajn belajn vestojn./ Nuestro taller de costura produce diversos bellos vestuarios
• Ŝi estas profesia kudristino. / Ella es una costurera profesional.

3. Praktikadi tian produktadon:/ Practicar ese tipo de producción:

• Mi kudras sufiĉe bone./ Coso bastante bien.
• Ŝi volis lerni la kudradon kaj pro tio aĉetis la kudromaŝinon./ Ella quería aprender costura y por eso compró la máquina de coser.
• Kudri per fluganta kudrilo (tre rapide agi)./ Coser mediante una aguja voladora (hacer algo muy rápido.

HAJLO ( granizo)

1. Glaciiĝinta pluvo, falanta dense en grajnoj: / Lluvia congelanda, cayendo densamente en granos

• Hajlo difektos niajn kreskaĵojn!/ El granizo destrozará nuestros cultivos.
• Estas tia hajla pluvego kaj ili ne havas ombrelon!/ Hay una torrencial lluvia de granizos y ellos no tienen paraguas.
• Ekstere hajlas. / Graniza afuera.
• La hajlero rapide degelis en miaj manoj. / El granizo rápidamente se deshieló en mis manos.
• Ĉi tiu hajleto min ne timigos! / Este granizito no me intimidará.

2. Densa falado de rondaj aĵoj:/ Caída intensa de cosas redondas

• Kiam vi estos en tiu montaro, atentu la ŝtonan hajlon./ Cuando estés en ese monte, cuidadate de los granizos de piedras.

ĴURI ( jurar)

1. Preni Dion aŭ ion sanktan kiel atestanton/ Tomar a Dios o a algo santo como testigo

• Mi ĵuras per la nomo de la patrino./ Juro por el nombre de mi madre
• Ĵuri per la barbo de l' profeto./ Jurar por las barbas del profeta.
• Ĵuri kaj reĵuri. / Jurar y rejurar.
• Hodiaŭ oni atestas la ĵuradon de la novaj advokatoj./ Hoy se certifica el juramento de los nuevos abogados.

2. Atestante iun aŭ ion sanktan, promesi ion:/ Testificar por algo o alguien santo, prometer algo:

• La geedzoj ĵuris fidelecon kaj amon ĝis la morto. / Los esposos juraron fidelidad y amor hasta la muerte.
• Li ĵuradis, ke li ĉiam min amos. / Él juraba que él siempre me amará.
• La ŝafo estas priĵurita al Dio. / El cordero fue consagrado a Dios.

3. Atestante iun aŭ ion sanktan, devontigi sin al ia ago:/ Testificar por algo o alguien, consagrarse a alguna acción o actividad

• Li ĵuris, ke li ne plu drinkos. / Él juró que no se embriagará
• Ni faris ĵuran interkonsenton. / Haremos un consentimiento jurado.
• Ŝi ĵurigis min, sed ŝi mem ne ĵuris. / Ella ame juraba que ella misma no juró

4. Solene aserti, ke io estas vera: / Asegurar solemnemente que algo no es verdad

• Pri nenio oni povas ĵuri./ Sobre nada se puede jurar.
• Tro forta ĵuro - la afero ne pura. / Un juramento tan fuerte - el asunto no es puro.

VERVO ( inspiración, vena, labia, numen )

Inspira, fervora, vigla maniero de verkado, parolado, pentrado, komponado / Una forma inspirada, entusiasta, alegre de escribir, hablar, pintar, componer.

• Li pentris ŝin kun vervo. / Él la pintó con entusiasmo
• La vivo alprenis novan kaj pli vervan perspektivon. / La vida tomó una perspectiva más entusiasta.
• Ni havis bonegan tempon pro liaj verve elpensitaj diversaj anekdotoj. / Tuvimos un tiempo muy  bueno a causa de sus diversas e inspiradas anécdotas.
• Ili komencis vervege polemiki. / Ellos comenzaron a discutir muy entusiastamente
• La libro estis tute senverva - mi ne sentis fervoran viglecon tie. / El libro estaba completamente sin inspiración - no sentí una alegría ferviente en el. 

EKSPEDI ( enviar, expedir, remesar )

Sendi al difinita adreso, loko (pakaĵon, leteron ktp.): / enviar a una dirección, o lugar determinado un  paquete, carta, etc

• Oni ricevas rabaton por dek ekspedoj. / Se recibe una rebaja por 10 envíos
• Kie troviĝas la ekspedejo de ĉi tiu revuo? / Dónde se encuentra el lugar de expedición de esta revista?
• Mi kontentas pri la ekspedisto - mi ricevas ekspeditaĵojn ĝustatempe. / Estoy contento con quien hace los envíos - recibo los envíos a tiempo.
• La ekspresa ekspedado kostas pli multe. / El envío express es mucho más caro.
• Nepre ekspedu telegramon al viaj gepatroj. / Es primordial que envíes un telegrama a tus padres.
• Ni povas spekti la hororfilmon; mi jam ekspedis la infanojn en la liton. / Podemos ver la película de horror; ya envié a los niños a la cama.

KLOPODI ( tratar de, procurar)

1. Maltrankvile aŭ ekscitiĝe zorgi / Preocuparse con excitación o inquietamente: 

• La prezidento pensis kaj klopodis pri la loĝantaro. /  El presidente pensó y trató por la población.
• Ekhavante hundeton ili ekhavis klopodojn. / Ellos tuvieron preocupaciones por tener un cachorro de perro.
• Vi ne sukcesos klopodigi min pri via infano! / No tendrás éxito en hacerme tratar a tu hijo.

2. Uzi sian kapablon kaj energion por efektivigi ion per ĉiuspecaj provoj: / Usar su capacidad y energía para hacer efectivo algo por todo tipo de pruebas. 

• Ni multe klopodis por trovi taŭgan kaj malmultekostan loĝejon. / Tratamos mucho por encontrar un hospedaje apropiado y barato.
• Ŝiaj klopodoj ĉe laborejo plaĉis al la estro. / Los intentos de ella en su lugar de trabajo agradó a su jefe.
• Post klopoda laboro mi estis promociita. / Tras un trabajo tentativo fui promocionado.
• Estu pli klopodema ĉe viaj studoj! / Sé más empeñoso en tus estudios.

SUSPIRI ( suspirar, anhelar, añorar )

Esprimi sian bedaŭron, ĉagrenon, doloron de neplenumata deziro, per forta longa elspiro, akompanata de plenda tono: / Expresar su lástima, molestia o dolor por un deseo no cumplido, mediante un fuerte exhalación acompañado de un tono de queja

• Ho ve, mi tiom malsukcesis pri la ekzameno, - suspiris la knabino. / Ay, fracasé tanto en el examen, - suspiró la muchacha.
  
• Kie li estas...? - ŝi diris al si suspirante. / Dónde está él..? Suspiró para sí ella.
  
• La suspirantaj infanoj dormis profunde. / Los anhelantes niños se durmieron profundamente.
  
• Kun suspiro li skribis, "Mi ege vin atendas...". / Con añoranza él escribió, " Te espero muchísimo...."
  

RECIPROKA ( recíproco,a)

Tia, ke unu el ambaŭ agas, sentas aŭ efikas kontraŭ la dua ĝuste tiel same, kiel la dua kontraŭ la unua: / Así tal que uno de los dos actúa, siente, o efectúa respecto del otro justo del mismo modo, como el sengundo respecto del primero

• Tiuj knabinoj sentas reciprokan antipation./ Esas muchachas se sienten simpatía recíproca.
  
• Ni ambaŭ nin reciproke komprenas. / Nosotros dos nos comprendemos recíprocamente.
  
• Mi reciprokas viajn bondezirojn. / Mis buenos deseos para tí recíprocamente.
  
• Min ĝojigas reciprokeco de ilia amo. / Me hace feliz la reciprocidad de su amor ( de ellos)
  

BRODI ( bordar )

Ornami teksaĵon per fadenoj, variigante la desegnon per diversaj kudreroj / Adornar textiles con hilos, variando el diseño por medio de diversas costuras y puntos

• Antaŭe homoj brodis monogramojn sur naztukoj. / Antiguamente los hombres bordaban monogramas sobre los pañuelos.
  
• Unu el miaj ŝatokupoj estas brodado. / Uno de mis hobbies es el bordado.
  
• En la muzeo ni vidis multajn belajn brodaĵojn. / En el museo vimos muchos bordados bellos.
  
• En la vilaĝo loĝas kelkaj bonaj brodistinoj. / En la villa viven algunas buenas bordadoras.
  
• Ekzistas kelkaj specoj de brodado: tajlobrodado, tamburbrodado kaj teksobrodado. / Hay algunas clases de bordados: bordado de sastre, bordado en tambor, y bordado de tejido.
  

PRESKRIBI ( prescribir, recetar, ordenar)

1. Formale kaj aŭtoritate ordoni / Fomal y con autoridad ordenar algo:

• Leĝoj preskribas ne labori dum dimanĉoj. / Las leyes ordenan no trabajar durante los domingos.
  
• Li ne obeis preskribojn de sia estro. / Él no obedeció las órdenes de su jefe.
  

2. Ordoni skribe / Ordenar por escrito:

• La kuracisto preskribis al mi bonan medikamenton. / El médico me prescribió un buen medicamento.
  
• Oni ne povas aĉeti ĉi tiun medikamenton sen preskribo. / No se puede comprar este medicamento sin receta.
  
• La preskribitaj medikamentoj estis tre multekostaj. / Los medicamentos prescritos eran muy caros.
  

INDULGI ( ser indulgente, dignarse)

1. Ne severe trakti ies kulpon aŭ pekon, esti pardonema kontraŭ iu erarinta / Tratar no tan severamente la culpa de alguien o un pecado; estar dispuesto a perdonar a alguien que haya errado.

• Indulgu mian kulpon, mi petas! / Perdona mi culpa, te pido!!
  
• Vi ne meritis indulgon de ŝi./ No te mereces que ella sea indulgente contigo.
  
• Li estas indulga pri mia perfido. / Él es indulgente sobre mi traición.
  
• Mi estas indulgema - mi longe ne koleras. / Soy indulgente - no me encolerizo por mucho tiempo.

2. Milde agi kontraŭ iu, ne ofendi, montri konsideron al, domaĝi: / Actuar suavemente contra alguien, no ofender, mostrar consideración a, lamentar:

• Li ĉiam indulgas min. / El siempre me perdona.
  
• Infanoj devas montri indulgon al la maljunuloj. / Los niños deben mostar indulgencia hacia los ancianos.
  
• Estu indulga al viaj infanoj. / Se indulgente con tus niños
  
• Via sinteno estas senindulga. / Tu sentimiento no es indulgente.
  

RAJDI ( cabalgar, montar )

Iri sidante sur dorso de besto aŭ sur similforma veturilo ordinare kun selo / Ir sentado sobre el dorso de un animal o sobre un vehículo similar comúnmente con montura

• Rajdi sur ĉevalo oni ne lernas sen falo./ Cabalgar a caballo no se aprende sin caídas.
• La knabino rajdadas sur la biciklo. / La muchacha montaba la bicicleta.
• Longa rajdo lacigis min. / La larga cabalgada me cansó.
• Tiun rajdan statuon mi vidis en la muzeo. / Esa estatua de montar la vi en el museo.
• Malfeliĉo venas rajde, foriras piede. / La infelicidad viene cabalgado, y se va a pie.
• Ne estas piediranto kolego al rajdanto. / No es quien anda a pie colega del cabalgante.

GLUTI ( tragar, deglutir )

1. Malsuprenigi ion tra la gorĝo en la ezofagon kaj stomakon: / Hacer bajar algo por la garganta hacia el esófago y el estómago:

• Ne glutu senmaĉe - poste via stomako doloros! / No tragues sin masticar - después tu estómago te dolerá.
  
• Li formanĝis ĉion per kelkaj glutoj - verŝajne malsatis. / Él se tragó todo con solo unas mascadas - al parecer tenía hambre.
  
• Glutado de tro varmaj aŭ malvarmaj nutraĵoj povas danĝeri. / Tragar alimentos muy calientes o muy frías puede ser peligroso.
  
• Ne estu glutema - vi dikiĝos! / No sea tragón - engordarás!!
  
• Ŝi misglutis (enlasis iom da teo en la traĥeon) kaj ektusis. / Ella tragó mal ( entró algo de té en la traquia) y comenzó a toser.
  

2. Malaperigi en sin; avide alproprigi: / Hacer desaparecer en uno mismo, apropiarse ávidamente:

• La maro englutis nian ŝipeton sed ni savis nin. / El mar se tragó nuestro barco pero nos salvamos.
  
• Lia negoco forglutis tutan lian monon. / El negocio de él le terminó todo su dinero.
  

FLUSTRI ( cuchichear )

1. Tre tre mallaŭte paroli: / Hablar muy pero muy bajo

• Tion ŝi ne diris laŭte - ŝi flustris al mi en orelon. / Eso no me lo dijo ella en voz alta - ella murmuró en la oreja.
  
• Via voĉo estas nur flustro en uragano./ Tu voz es solo un murmullo en el huracán.
  
• Estas malĝentile paroli flustre. / Es poco gentil murmurar.
  
• En la klasĉambro ne estu eĉ flustrado! / En la sala de clases no hay ni un murmullo.
  

2. Murmureti, brueti (io): / Murmurar, hacer ruido algo

• La akvo flustras sur la ŝtonetoj. / El agua cuchichea sobre las piedrecillas.
  
• Ni aŭdis flustrantajn ondojn. / Oímos ondas cuchicheantes.
  
• Mi ĝuis la flustradon de la rivero. / Me gustó el murmullo del río.
  

DEBUTI ( debutar)

1. Sin prezenti unuafoje antaŭ la publiko / Presentarse en público por primera vez

• Ĉi tiu kantistino debutis kun granda sukceso. / Esta cantante debutó con gran éxito.
  
• Via debuto en la spektaklo estas brila./ Tu debut en el espectáculo es brillante.
  

2. Unuafoje elpaŝi en novan medion, karieron kaj simile: / Por primera vez entrar en un nuevo medio, carrera y similares

• Mi debutis kiel kelnero kaj nur poste ekhavis mian propran kafejon. / Debuté como garzón y sólo después tuve mi primer café.
  
• Ĉi tiu prezento estas ŝia debuto en nia firmao. / Esta presentación es su debut en nuestra firma.
  
• Kiel instruisto, li estas nur debutanto. / Como profesor, el es solo un debutante.
  

CEDI (ceder)

1. Ne kontraŭstari, ne plu kontraŭbatali, ne plu rezisti: / No oponerse, no más batallar en contra, no mas resistir

• Finfine la malamika armeo cedis. / Finalmente el ejército enemigo cedió.
  
• Ŝia koramiko cedis al ŝia deziro havi kolieron kun diamantoj. / Su (de ella) amigo cedió al deseo de ella de tener un collar con diamantes.
  
• Viaj cedoj al la deziroj de via infano nur dorlotas lin. / Tus renuncias a los deseos de tu niño sólo lo miman
  
• Kiam finiĝos via cedado al kapricoj de via edzino? / Cuando terminarán tus renuncias a los caprichos de tu esposa?
  
• La diskuto estis trankvila, ĉar la diskutantoj estis cedemaj. / La discusión fue tranquila porque los discutientes eran tolerantes.
  
• Finfine vi kapablis malcedi al liaj kapricoj. / Finalmente fuiste capaz de resistir a los caprichos de él
  

2. Lasi al iu ion, kion oni okupis, posedis aŭ pretendis: / Dejar a alguien algo que se ocupó, poseyó o pretendió

• La reĝo cedos la tronon al sia plej maljuna filo. / El rey cederá el trono a su hijo más mayor.
  
• Tiu domo estu mia cedaĵo al vi. / Esa casa es mi regalo para tí
  
• Nur vi rajtas uzi la vojaĝbileton; ĝi estas necedebla. / Sólo tu puedes ocupar el pasaje; no es transferible.
  
• Li forcedis la tutan sian heredaĵon al malhonestuloj. / Él entregó toda su herencia a uno deshonestos.
  

BALBUTI ( tartamudear, balbucear)

1. Havi tian difekton, ke oni parolas nur hakante kaj ofte ripetante la silabojn / Tener tal defecto que se habla cortando y repitiendo amenudo las sílabas

• Tiu, kiu balbutas parolante, ofte ĉesas balbuti kantante./ Aquél que tartamudea hablando, usualmente cesa de tartamudear cantando.
  
• Li estas balbutulo (homo, afekciata de balbutado). / El es un tartamudo ( hombre afectado por el tartamudeo)
  

2. Malfacile aŭ nedistingeble paroli: / Hablar dificultosamente o en forma ininteligible:

• Vi ne balbutu, sed parolu normale, ke ni povu vin kompreni. /No tartamudees, sino habla normalmente que nosotros podemos entenderte.
  
• Li balbutis pardonpeton. / Él balbuceó un pedido de perdón
  
• Neniu komprenis lian balbuton. / Nadie comprendió su balbuceo.
  
• Ŝia parolado estas nur balbutado kompare kun perfekta parolado de aliaj personoj. / Su discurso (de ella) es solo un balbuceo comparado con el discurso perfecto de otras personas.
  
• Mia provoka demando balbutigis lin. / Mi provocativa pregunto le hizo tartamudear.
  

ATENCI (atentar, agredir )

1. Provi mortigi iun, kiun oni devus respekti / Tratar de matar a alguien que se debería respetar

• Hodiaŭ iu atencis la reĝon. / Hoy alguien atentó contra el rey
  
• Ĉu tio estis atenca provo kontraŭ la reĝo? / Acaso fue esto un intento de atentado contra el rey?
  
• Okazis atenco per bombro kontraŭ la prezidento. / Ocurrió un atentado con bombas contra el presidente.
  

2. Provi detrui aŭ difekti ion, garantiitan de la leĝoj / Intentar destruir o estropear algo garantizado por las leyes

• Ne atencu miajn rajtojn kaj liberecon./ No agredas mis derechos y libertad
  
• Malobeante regulojn de la gramatiko vi atencas la lingvon. / Desobedeciendo las reglas de la gramática, atentas contra el idioma.
  
• Tiu aĉulo atencis la honoron de virgulino. / Ese canalla agredió el honor de la virgen
  
• Ĉu temas pri seks-atenco? / Acaso se trata de un atentado sexual?
  

ŜVELI ( hincharse, abultarse )

1. Ricevi pli grandan volumenon / Recibir un volumen más grande

• Mia ventro ŝvelas pro la manĝaĵo. / mi vientre se hincha por la comida.
• Vidante ilin kune ŝi ŝvelis de envio. / Viéndolos juntos a ellos, ella se hinchó de endivia.
• Abelo pikis mian fingron kaj ĝi ŝveliĝis. / Una abeja me picó mi dedo y se hinchó.
• Sur mia kruro aperis ŝvel(aĵ)o. / En mi pierna apareció un abultamiento.
• Finfine la fingro malŝvelis.

2. Pligrandiĝi en ia rilato: / agrandarse en alguna relación

• La prezoj ŝvelis ĉi-jare. / Los precios aumentaron este año.
• La urbanoj estas malkontentaj pri ŝvelaj vivkostoj. / Los ciudadanos estás descontentos por el alza de los costos de vida.
• Mi esperas, ke ŝvel(ad)o de prezoj ne longe daŭros. / Espero que el alza de los precios no dure mucho tiempo.
• La instruistino ŝveligis la liston de lernindaj vortoj. / La profesora aumentó la lista de las palabras para aprenderse.

SIBLI ( silbar )

1. Eligi sonon, similan al longedaŭra "s" / Efectuar un sonido similar a una "s" prolongada:

• Ĉu vi aŭdas, kiel siblas la vento ekstere? / Oyes como silba el viento afuera?
• Atentu! Ie proksime estas la serpento - mi aŭdas ĝian sibladon. / Cuidado! En algún lugar cercano está la serpiente - oigo su silbido.
• La siblajn leterojn elparolu mallaŭte. / La letras silbantes pronúncialas despacio.
• Siblantaj sagoj timigis la bestetojn. / Unas flechas silbantes intimidaron a las pequeñas bestias.

2. Esti elparolata kun malico, tra kunpremitaj dentoj / Ser pronunciado con malicia através de dientes apretados

• Klaĉoj pri ŝi siblis tra la tuta urbeto. / Rumores sobre ella silban por toda la ciudad.
• Min mirigis ŝiaj vortoj, elparolitaj kun siblo. / Me asombraron sus palabras pronuciadas con silbidos.
• La malkontenta virino sibladis. / La mujer descontenta silbaba.

TERNI (estornudar)

Spasme kaj brue elspiri aeron per nazo kaj buŝo pro subita ekscito de la nazaj nervoj / Botar aire con espasmos y ruidosamente por la nariz y la boca a causa de una repentina excitación de los nervios nasales.

• Kiam oni ternas necesas fermi la nazon kaj la buŝon per la mano / Cuando se estornuda es necesario cerrar la nariz y la boca con la mano.
• La bebeto ekternis kaj malpurigis siajn vestetojn. / El bebito comenzó a estornudar y se ensució sus ropitas.
• Ne ekzistas terno sen nazo. / No hay estornudo sin nariz
• Ĉi tiu floro estas terniga. / Esta flor hace estornudar

PROFITI ( obtener provecho o ganancias )

1. Ricevi utilon, gajnon, avantaĝon el io / Recibir utilidad, ganancia o ventaja de algo

• Mi profitis pro la vendo de tiuj varoj. / Obtuve ganancias por la venta de esos mercaderías.
  
• Du militas, tria profitas. / Dos pelean, un tercero se aprovecha.
  
• Peke akirita ne estas profita. / Con pecado adquirido no es provechoso.
  
• Lia malprofita negoco profitigas alian firmaon. / Su negocio sin ganacias, hace obtener provecho a otra empresa.
  
• Profitemaj (profitamaj) homoj serĉas nur profiton. / Los hombres que aman las ganancias buscan solo obtener provecho.
  
• Scioj povas esti bona profitilo. /Los conocimientos pueden ser un buen instrumento ganancias.
  
• Vi ja ne vendas varojn senprofite! / Tú si que no vendes mercaderían sin utilidades.
  
• Ĉu via negoco estas profitodona? / ¿Tú negocio da utilidades?
  

2. Fari uzon de oportuna cirkonstanco / Hacer uso de una circunstancia oportuna

• Mi profitis la okazon por bani min. / Aproveché la ocasión para bañarme.
  
• Profite de ŝanco por montri siajn kapablojn, li partoprenis la konferencon. / Utilizando la oportunidad para mostrar sus capacidades, él participó en la conferencia.
  

MARĈANDI ( regatear )

Diskuti pri la prezo de io por aĉeti ĝin pli malmultekoste / Discutir sobre el precio de algo para comprarlo más barato.

• Marĉandu kaj vi aĉetos tion pli malmultekoste./ Regatea y comprarás eso más barato.
  
• Marĉando aĉeti ne devigas. / El regateo no obliga a comprar.
  
• Marĉandado helpas min ŝpari monon. / Regatear me ayuda a ahorrar dinero.
  
• Mi ĉion aĉetas ne marĉandante. / Todo lo compro sin regateo.
  
• Ĉi tiu bluzo estas marĉandaĵo. / Esta blusa es una ganga.
  

IMPONI ( imponer miedo o respeto )

Kaŭzi tian respektan admiron, ke oni emas cedi, obei aŭ kredi / Causar tal admiración y respeto que se inclina a ceder, obeder o creer.

• La prezidento ĉiam volas imponi la popolon. / El presidente siempre desea imponerse respecto al pueblo.
  
• Ĉiujn mirigis impona vidaĵo. / Una vista imponente asombró a todos.
  
• La festo estis granda kaj imponanta. / La fiesta fue grande e imponente.
  
• Lia imponeco helpas lin estri la firmaon. / Su imposición le ayuda a dirigir la firma.
  

FRANDI ( golosinear )

1. Manĝi ion delikatan ne pro malsato, sed nur pro plezuro / Comer algo delicado no por hambre, sino por puro placer.

• Mi ĉiam frandas bombonojn. / Siempre golosineo bombones.
  
• Ĉi tiu kuko estas franda. / Este pastel es una golosina.
  
• Infanoj estas frandemaj. / Los niños son golosineadores.
  
• Ostroj por mi estas frandaĵo./ Las ostras para mi son una golosina.
  
• Li longe okupis sin pri frandado de fruktoj. / Él durante mucho tiempo se ocupó de golosinas de frutas.
  

2. Ĝui ion tre allogan, interesan / Gozar algo muy atractivo e interesante

• Mi ĉiam kun plezuro frandas tiun melodion. / Siempre con gusto gozo esa melodía
  
• La titolo de tiu filmo estas tre franda. / El título de ese film es muy atractivo.
  
• Frandado de tiu verko estas mia ŝatokupo. / Gozar de esa obra es mi hobby.
  

LUI ( arrendar, alquilar )

Ricevi ion por ĝin uzi dum difinita tempo, pagante interkonsentitan prezon / Recibir algo para usarlo durante un tiempo definido, pagando un precio mutuamente consentido.

• Ni luos vestojn por la geedziĝo. / Arrendaremos los trajes para la boda.
  
• Ĉu vi luigos al mi vian apartamenton? / Me arrendarás tu departamento?
  
• Kiom vi pagas por luado de la ĉambro? / Cuánto pagas por el arriendo de la pieza?
  
• La luanto de mia domo estas tre fidinda. / El arrendatario de mi casa es muy digno de confianza.
  
• La luiganto estas tre helpema. / El arrendador es muy colaborador.
  
• Ĉi tie estas multe da lueblaj domoj. / Aquí hay muchas casa que se pueden arrendar.
  

EKSPLODI ( explotar, explosar, estallar )

1. Forte kaj brue skui aeron pro subita plivolumeniĝo de gaso / Fuerte y ruidosamente golpear el aire a acausa de un súbito aumento de volumen de un gas

• Nitroglicerino estas eksplodaĵo, kiu facile eksplodas./ Nitroglicerina es un explosivo que facilmente explosa.
  
• Mi suferis pro eksplodo. /Sufrí por la explosión.
  
• Tiu stultulo eksplodigis dinamiton! / Ese tonto hizo explosar dinamita!!
  

2. Brue diskrevi, pro granda interna premo de la gasoj. / Ruidosamente estallar por una gran presión interna de los gases.

• Bombo eksplodis. / Una bomba estalló.
  
• Multaj domoj ruiniĝis pro eksplodo de vulkano. / Muchas casas se arruinaron por la explosión del volcán
  
• Gardu vin, tiu substanco estas eksplodpova! /Cuidate, esa sustancia tiene poder explosivo.
  

3. Subite kaj brue eksterigi fortan senton aŭ pasion, kiun oni ne povas plu deteni/ Súbita y ruidosamente externalizar un sentimiento o pasión fuerte que no se puede contener.

• Mi baldaŭ eksplodos de kolero!/ Pronto explotaré de rabia!!!
  
• Neniu povis trankviligi ŝian eksplodon de ĝojo. / Nadie pudo tranquilizar su explosión de alegría.
  
• La karaktero de mia frato estas eksplodema. / El carácter de mi hermano es explosivo.
  

4. Subite kaj brue komenciĝi / Comenzar súbita y ruidosamente.

• La ŝtormo eksplodis neatendite. / La tormenta estalló inesperadamente.
  
• Denove mi aperis en eksploda situacio. / De nuevo aparecí en una situación explosiva.
  

FURIOZA ( furioso,a; furibundo,a )

Pasie, freneze, senbride kolera / Pasionalmente, locamente y sin límite furioso o colérico.

• Li ne eltenis kaj eksplodis per furioza rido. / No se pudo controlar y explotó con una risa furibunda.
  
• Ĉi-nokte la ventego furiozis./ Esta noche el ventarrón enfureció.
  
• En la maro nin kaptis tre furioza ŝtormo. / En el mar nos capturó una tormenta muy furiosa
  
• Li estis furioze enamiĝinta en ŝin. / Él está furibundamente enamorado de ella
  
• Mi vere furiozus, se vi tiel dirus al mi. / Verdaderamente me enfurecería si me hablaras así.
  
• Mi decidis forkuri ĝis kvietiĝos la furiozo de la patro. / Decidí arrancar hasta que se tranquilice la furia del padre.
  
• La estro furioziĝis, kiam li ekvidis, ke neniu laboras. /El jefe se enfureció cuando vio que nadie trabajaba.
  
• La vazoj kraŝis pro la furiozeco de la furiozulo. / Las vasijas se rompieron por la furia del furibundo.
  

KORUPTI ( corromper )

1. Maljuste akiri ies favoron per mono, donacoj aŭ promesoj / Injustamente obtener el favor de alguien, por dinero, regalos o promesas

• Ili volis korupti la juĝiston. / Quisieron corromper al juez.
  
• Ĉiuj homoj estas korupteblaj - necesas nur scii, kion al ili proponi. / Todos los hombres son corruptibles, solo se necesita saber qué ofrecerles.
  
• Ni ĉiuj devas batali kontraŭ koruptado. / Todos debemos luchar contra la corrupción
  

2. Morale putrigi, morale difekti, malvirtigi, defaligi, malbonigi, aĉigi / Moralmente podrirse, moralmente defectuarse, perder las virtudes, caerse, empeorarse, echarse a perder

• Afektoj nur koruptas vian stilon./ los afectos solo corrompen tu estilo.
  
• La geedziĝaj moroj jam estas sufiĉe koruptitaj. / Las costumbres matrimoniales están suficientemente corrompidas.
  

EVIDENTA ( evidente)

Tiel klara kaj senduba ke ĝi ne bezonas pruvon / Tan claro e indubitado que no necesita prueba

• Kial mi ne rimarkis tian evidentan eraron?! / Por qué no noté ese error tan evidente?
• Vi evidente mensogas. / Evidentemente estás mintiendo.
• Malgraŭ la evidenteco de ŝia perfido, ŝi ankoraŭ provis pruvi sian senkulpecon. / A pesar de lo evidente de la traición de ella, todavía intenta probar su inocencia.
• Per tia ago vi nur evidentigis vian malsaĝecon. /Por medio de esa acción solo evidenciaste tu falta de prudencia.

RIPARI ( reparar, restaurar, arreglar )

Remeti difektitan aferon en bonan, uzeblan staton / Volver a poner un asunto defectuoso en un buen estado para ser usado.

• Mia komputilo ne funkcias, sed oni promesis ripari ĝin. / Mi computador no funciona, pero me prometieron repararlo.
  
• Nia apartamento bezonas riparon. / Nuesto departamento necesita un arreglo.
  
• Riparado de la domo postulos multe da mono kaj tempo. / La restauración de la casa exigirá mucho dinero y tiempo.
  
• Li portis sian brakhorloĝon al riparisto. / El llevó su reloj de pulsera a restaurador.
  
• Ŝi iris por riparigi siajn ŝuojn. / Ella salió a arreglar sus zapatos.
  
• La aŭto estas neriparebla - ni devos aĉeti la novan./ El auto es irreparable - debemos comprar el nuevo
  

GRATI ( rascar )

Froti malforte kaj supraĵe per akra aŭ raspa objekto / Frotar despacio y superficialmente con un objeto agudo o áspero

• Li tre ŝatas, kiam iu gratas lian dorson. / Le gusta mucho a él que le rasquen su espalda
  
• Post fortaj gratoj de la kato sur miaj manoj restis grataĵoj. / Tras fuertes rasquidos del gato quedaron en mis manos razjuños
  
• Degratu la koton de viaj ŝuoj! / Rasca el barro de tus zapatos!
  
• Junuloj tre ŝatas prigratadi ion sur la benkoj. / Los jóvenes gustan mucho de tallar algo sobre los bancos.
  
• Tiu virinaĉo pretis elgrati miajn okulojn! / Esa mujerzuela está lista para rascar mis ojos!!
  
• Eĉ ne pensu forgrati malbonajn poentojn el via notlibro! / Aun no pienses en desaracer malos puntos de tu notebook
  
• Via kato gratvundis mian vizaĝon. / Tu gato me rasjuñó mi cara
  

KURAĜA ( valiente, osado)

1. Ne perdanta sian memregadon, sian animfirmecon antaŭ danĝero / Sin perder su autodominio, su firmeza de espíritu ante el peligro.

• Li estas kuraĝa soldato. /Él es un soldato valiente.
  
• Malantaŭ barilo kuraĝo estas facila. / Detrás de las barreras el coraje es fácil.
  
• Post la fino de l' batalo estas multe da kuraĝuloj. / Trás el final de la batalla hay muchos valientes.
  
• Lia ekzemplo kuraĝigis la tutan armeon. / El ejemplo de él envalentonó a todo el ejército.
  
• Mi ne estas malkuraĝulo. / No soy un cobarde.
  

2. Trankvile energia antaŭ malfacilaĵoj, ofendoj kaj simile / Traquilamente enérgico antes las dificultades, ofensas o similares

• Ŝi ĉiam tenas sin kuraĝa kontraŭ atakoj. / Siempre se mantiene ella valiente contra los ataques.
  
• Kiu kritikas kuraĝe, mem agas malsaĝe. / Quien critica osadamente, actúa él mismo tontamente.
  
• Mi ne kuraĝis diri mian opinion. / No osé decir mi opinión.
  
• Finfine mi kuraĝiĝis kaj diris, kion mi pensas pri tio. / Finalmente me envalentoné y dije lo que pensaba sobre el asunto.
  

3. Karakterizata de tia memregado kaj energio:/ caracterizado por tal autodominio y energía

• Via konduto estas tro kuraĝa, mi pensas. / Tu conducta es demasiado osada, pienso.
  
• Kuraĝa mieno antaŭ propra kameno. / Semblante valiente ante el propio hogar.
  

MUTA ( mudo)

1. Ne posedanta parol- aŭ son-kapablon / Que no posee capacidad para hablar o de sonar

• Ŝia filo estas muta de la naskiĝo. / El hijo de ella es mudo de nacimiento.
  
• Virino bonorda estas muta kaj surda. / Una mujer bien ordenada es muda y sorda.
  
• Oni mutigis lin per detranĉo de la lango. / Se le enmudeció mediante el corte de la lengua.
  
• Tio estas speciala lernejo por la mutuloj. / Eso es una escuela especial para mudos.
  

2. Ne povanta aŭ ne volanta dum momento paroli pro emocio aŭ pro ia kaŭzo / Que no puede o no desea hablar por la emoción o por alguna otra causa.

• Li restis muta antaŭ malfacila demando de la instruisto./ Él se quedó mudo antes una difícil pregunta del profesor.
  
• Mi eĉ mutiĝis de surprizo! / Hasta enmudecí por la sorpresa!!!
  

3. Fariĝanta senparole / Que se hace sin palabras.

• Li estas tre taŭga aktoro por mutaj roloj / Él es un actor muy apto para roles mudos.
• Ni rifuĝis al la muteco de la montoj / Nos refugiamos en la mudez de los montes.

SPRITA (ingenioso, ocurrente, chistoso, agudo)

1. Posedanta mensan viglecon, kiu ebligas rapide trovi kaj originale esprimi neatenditan rilaton inter malsamaj objektoj aŭ malsamaj vortoj / Poseedor de una mente ágil, que permite rápidamente encontrar y expresar originalmente relaciones sorpresivas entre objetos o palabras diferentes.

• Li estas sprita kaj bone edukita. / Él es ingenioso y bien educado.
  
• Post iom da vino li fariĝis spritulo. / Después de algo de vino se pone chistoso.
  
• Malsaĝaj kaj senspritaj laboristoj ne estas bezonataj ĉi tie. / Trabajadores estúpidos y sin ingenio no son necesarios aquí.
  

2. Montranta tian mensan viglecon: / que muestra esa agilidad mental

• Ni kun plezuro auxskultis liajn spritajn anekdotojn./ Con gusto escuchábamos sus anécdotas ingeniosas.
• Sprita vorto tentas, nenion atentas. / Una palabra ingenioso tienta, nada espera
• Plej bona sprito estas silento. / La mejor ocurrencia es el silencio.
• Vero ne bezonas mediti nek spriti. / La verdad no necesita meditar ni ser ingeniosa.
• Per la spritaĵoj li provis kaŝi sian malĝojon. / Por los chistes el trataba de ocultar su tristeza
  

3. Posedanta mensan viglecon, kiu ebligas elpensi kaj kombini novajn neatenditajn lertajn kaj taŭgajn aranĝojn / Poseyendo viveza mental que permite pensar y combinar eventos nuevos sorpresivos y ágiles

• Vi estas sprita organizanto / Eres un organizador ingenioso.
  
• Multe da sprito, sed neniom da profito. / Mucho de entusiasmo, pero poco de ganacias.