DORLOTI (Mimar, consentir, abrumar con favores)

Agi kun iu tro kareseme kaj tro indulge: /Actuar con alguien en forma demasiado cariñosa e indulgente:

· Mi amas miajn infanojn, sed ne dorlotas ilin. /Amo a mis niños, pero no los consiento.

· Kiu volas panon, ne dorlotu la manon. /Quien desea pan, no mime la mano.

· Vi estas sola kaj pro tio dorlotata infano en la familio. /Tú estás solo y por eso eres un niño consentido en la familia.

· Dorlotoj de gepatroj faris ŝin malforta. /Los mimos de los padres la hacen débil.

· Estis multaj malfacilaĵoj, sed eble pro tio mi ne dorlotiĝis. /Eran muchas dificultades, pero tal vez por eso no me hice consentido.

· Ili eldorlotis siajn infanojn aĉetante ĉiajn ludilojn. /Ellos debilitaron el carácter de sus niños comprando toda clase de juguetes.

· Estis malfacile amikiĝi kun tiu eldorlotita knabino. /Era difícil hacerse amigo con esa niña consentida.

DRESI (Amaestrar, adiestrar, domar animales)

Instrui beston por iu celo: /Instruir animales para algún propósito:

· Oni ofte dresas la hundojn por ĉaso. /A menudo se amaestra a los perros para la caza.

· Kvankam tiuj leonoj estas dresitaj, estas danĝere tuŝi ilin. /Aunque esos leones están amaestrados, es peligroso tocarlos.

· La plej malfacila dresado estas tiu de katoj. /El adiestramiento más difícil es el de los gatos.

· Mia frato estas cirka dresisto. /Mi hermano es amaestrador en el circo.

DUBI (Dudar)

1. Ne esti certa pri la ekzisto, realeco aŭ vereco de io: /No estar cierto acerca de la existencia, realidad o veracidad de algo:

· Mi dubas pri ŝia amo. /Dudo de su amor.

· Lia fideleco estas dubinda. /Su fidelidad es dudosa.

· Vi posedas nedubeblan talenton. /Tú posees un talento indudable.

· Sendube vi estas prava. /Indudablemente tienes razón.

2. Ne scii, heziti kredi, ĉu io okazos aŭ ne: /No saber, vacilar en creer si algo ocurrirá o no:

· Mi forte dubas, ke oni akceptos nian proponon. /Tengo fuertes dudas de que nuestro proyecto se acepte.

· Dubo gardas kontraŭ risko. /La duda protege contra un riesgo.

· Granda parolisto estas duba faristo. /Un gran orador es un hacedor dudoso.

· Li dubas pri multaj aferoj - li estas dubema. /Él duda de muchos asuntos – él es dubitativo.

ĈELO (Celda, célula)

1. Malgranda ĉambro por unu sola persono, en monaĥejo, malliberejo kaj simile: /Pequeña habitación para una sola persona, en monasterio, cárcel, etc.:

· La krimulo estas en la ĉelo nun. /El criminal ahora está en la celda.

· Li havas nek ĉelon, nek kelon. /Él no tiene celda ni sótano.

2. Ĉiu el la sesflankaj kavetoj el vakso, en kiun la abeloj enmetas mielon aŭ unu ovon: /Cada una de las pequeñas cavidades hexagonales en la cera, en que las abejas ponen miel y un huevo:

· Abeloj tenas mielon en sesflankaj ĉeloj el vakso kiel nutraĵon por siaj larvoj kaj ankaŭ kiel provizon por la vintro. /Las abejas ponen miel en celdas hexagonales como nutrición para sus larvas, y también como provisión para el invierno.

3. La plej malgranda vivanta unuo, kiu konsistigas la vivulajn histojn aŭ la tuton de la unuĉelaj vivuloj: / La más pequeña unidad viviente, que compone los tejidos vivientes o la totalidad de los seres vivientes unicelulares:

· Ĉiu vivulo konsistas el ĉeloj. /Todo ser viviente está formado por células.

· La ĉeloj de plurĉeluloj formas histojn. /Las células de los pluricelulares forman tejidos.

· Amebo estas unuĉelulo. /La ameba es un ser unicelular.

· Nervoĉelo estas ĉelo, funkcianta en la nervosistemo. /La neurona es una célula que funciona en el sistema nervioso.

4. Ĉiu el la kvadrataj dividaĵoj de surfaco: /Cada una de las divisiones cuadradas de una superficie:

· Ŝaktabulo havas 64 ĉelojn. /Un tablero de ajedrez tiene 64 celdas.

· Ŝia jupo estis farita el ĉela ŝtofo. /Su falda estaba hecha de tela a cuadros.

ĈELO (Celda, célula)

1. Malgranda ĉambro por unu sola persono, en monaĥejo, malliberejo kaj simile: /Pequeña habitación para una sola persona, en monasterio, cárcel, etc.:

· La krimulo estas en la ĉelo nun. /El criminal ahora está en la celda.

· Li havas nek ĉelon, nek kelon. /Él no tiene celda ni sótano.

2. Ĉiu el la sesflankaj kavetoj el vakso, en kiun la abeloj enmetas mielon aŭ unu ovon: /Cada una de las pequeñas cavidades de seis lados en la cera, en que las abejas ponen miel y un huevo:

· Abeloj tenas mielon en sesflankaj ĉeloj el vakso kiel nutraĵon por siaj larvoj kaj ankaŭ kiel provizon por la vintro. /Las abejas ponen miel en celdas de seis lados como nutrición para sus larvas, y también como provisión para el invierno.

3. La plej malgranda vivanta unuo, kiu konsistigas la vivulajn histojn aŭ la tuton de la unuĉelaj vivuloj: / La más pequeña unidad viviente, que compone los tejidos vivientes o la totalidad de los seres vivientes unicelulares:

· Ĉiu vivulo konsistas el ĉeloj. /Todo ser viviente está formado por células.

· La ĉeloj de plurĉeluloj formas histojn. /Las células de los pluricelulares forman tejidos.

· Amebo estas unuĉelulo. /La ameba es un ser unicelular.

· Nervoĉelo estas ĉelo, funkcianta en la nervosistemo. /La neurona es una célula que funciona en el sistema nervioso.

4. Ĉiu el la kvadrataj dividaĵoj de surfaco: /Cada una de las divisiones cuadradas de una superficie:

· Ŝaktabulo havas 64 ĉelojn. /Un tablero de ajedrez tiene 64 celdas.

· Ŝia jupo estis farita el ĉela ŝtofo. /Su falda estaba hecha de tela a cuadros.

ĈERKO (Ataúd)

Kesto, en kiun oni metas la korpon de mortinto: /Cajón en el que se mete el cuerpo de un fallecido:

· Familianoj ĵetis florojn sur lian ĉerkon. /Los familiares lanzaron flores sobre su ataúd.

· Atendis, atendis, gxis lin ĉerko etendis. /Esperé, esperé, hasta que el ataúd lo extendió.

· Li laboras en ĉerka fabriko. /Él trabaja en una fábrica de ataúdes.

· Ŝia ĉerko estas en ĉerkujo (speciala kelo). /Su ataúd está en una cripta (sótano especial)

· La avo jam estas enĉerkigita. /El abuelo ya está en un ataúd.

· Tri aŭtoj postsekvis la ĉerkoveturilon (veturilon por transporti la mortintojn). /Tres autos seguían a la carroza (vehículo para transportar a los difuntos)

ĈESI (Cesar)

Ne esti plu, ne agi plu, ne daŭri plu, interrompiĝi: /No estar más, no actuar más, interrumpirse:

· Ĉesu paroli kaj komencu labori! /¡Deja de hablar y comienza a trabajar!

· Vivu, progresu, sed lerni ne ĉesu. /Vive, progresa, pero no dejes de aprender.

· Komenciĝis proceso, mono fluas sen ĉeso. /Un proceso comenzó, el dinero fluye sin cesar.

· La instruisto petis, ke infanoj ĉesigu la petoladon. /El instructor pidió que los niños dejen de juguetear.

· La pluvo ĉesiĝis (komencis ĉesi). /La lluvia cesó (empezó a cesar)

· Senĉesa guto eĉ ŝtonon traboras. /Una gota ininterrumpida, hasta la piedra perfora.

CIKLO (Ciclo)

1. Sinsekvo de okazoj, kiuj regule ripetiĝas laŭ sama vicordo: /Secuencia de sucesos, que se repiten regularmente según el mismo orden de turno.

· La festoj faru sian ciklon. /Que las fiestas hagan su ciclo.

· Oni povas recikligi paperon. / El papel se puede reciclar.

· Ni devas utiligi lokajn laborfortojn, materialojn, monrimedojn kaj recikligajn lokajn teknikojn. /Debemos utilizar fuerza laboral local, materiales, recursos monetarios y técnicas locales de reciclaje.

· Problemo okazis pro senfina programciklo. /Ocurrió un problema por un bucle sin fin en la programación.

2. La daŭro de unu tia sinsekvo: /La duración de una secuencia:

· La ciklo de la lunfazoj estas 19 lunaj jaroj. /El ciclo de las fases de la luna es de 19 años lunares.

3. Aro da poemoj rilataj al sama temo: /Conjunto de poemas relativos al mismo tema.

· Tiu aŭtoro estas fama pri la ciklo de poemoj pri amo. /Ese autor es famoso por el ciclo de poemas de amor.

4. Terveturilo, movata per pedaloj: /Transporte terrestre, movido por pedales:

· Mi aĉetis novan duradan ciklon (duciklon). /Compré un nuevo ciclo de dos ruedas (biciclo).

· La infano veturadis per sia triciklo. /El niño viajaba en su triciclo.

· Li veturigis fraŭlinon per motorciklo. /Él hizo viajar en una motocicleta a la señorita.

BRAVA (Bravo, leal)

1. Brile lerta, fidinde sperta, montranta valoran kompetentecon: /Brillantemente diestro, confiablemente experto, que demuestra competencia valiosa:

· Nia lando venkos, ĉar nia militistaro estas granda kaj brava. /Nuestro país vencerá, porque nuestro ejército es grande y bravo.

· Brava batalanto kontraŭ plado bolanta. /Un combatiente bravo contra un plato ardiendo.

· Vi brave batalis hodiaŭ! /¡Hoy combatieron ustedes con bravura!

· Li estas fama, ĉar vi faris multajn bravaĵojn./Él es famoso, porque hizo muchos actos de bravura.

· Li estas bravulo en sia angulo. /Él es un individuo bravo en su rincón.

2. Virta, bonkonduta, honesta: /Virtuoso, de buena conducta, honesto:

· Multaj virinoj estas bravaj, sed vi superas ĉiujn. /Muchas mujeres son bravas, pero tú las superas a todas.

· Estu brava knabo kaj helpu al la maljuna virino. /Sé un buen muchacho y ayuda a la mujer mayor.

· Ĉiuj scias, ke vi estas bravulino /Todos saben que eres honesta.

BREDI (Criar animales o plantas)

Teni kaj reprodukti bestojn por la homa uzado: /Mantener y reproducir animales para el uso humano:

· Miaj geavoj bredis bovojn kaj kokinojn. /Mis abuelos criaron vacunos y gallinas.

· Li havas multe da mielo, ĉar li okupiĝas pri bredado de abeloj (abelbredado). /Él tiene mucha miel, porque se ocupa de la crianza de abejas (apicultura).

· El la sep fiŝbredejoj en la lago Tanganjiko nur unu estas uzata por fiŝkaptado. /De los siete lugares de crianza de peces en el lago Tanganika, sólo uno se emplea para la pesca.

· Mia onklo estas abelbredisto./Mi tío es apicultor.

BRETO (Anaquel, estante, repisa)

Horizontala tabulo aŭ plato, por surmeti objektojn: /Tabla o plancha horizontal, para poner objetos sobre ella:

· Ĉu vi vidis miajn ŝlosilojn? - Jes, ili kuŝas sur la breto apud la pordo. /¿Has visto mis llaves? – Si, están sobre la repisa, al lado de la puerta.

· Mi ordigis la librojn, ĉar estis granda malordo ĉe la (libro)bretaro. /Ordené los libros, porque había un gran desorden en el estante de los libros.

· Sur la fenestrobreto staras belaj floroj. /Sobre el alféizar de la ventana hay flores hermosas.

· Tiujn arte dekoraciitajn telerojn mi metos en telerbretaron. /Esos platos decorados artísticamente los pondré en la repisa de platos.

BREZI (Asar a la cacerola)

Kuiri per milda fajro, sen elvaporiĝo, por ke la kuiraĵo konservu ĉiujn siajn sukojn kaj bruniĝu: /Cocinar con fuego suave, sin dejar salir el vapor, para que el asado conserve todos sus jugos y se cueza.

· Mi preferas brezi ol friti, ĉar la manĝaĵo ne iĝas tiom grasa. /Prefiero asar que freír, porque la comida no se hace tanta grasa.

· Hodiaŭ ni manĝos brezitan bovaĵon kun verdaj fazeoloj. /Hoy comeremos carne de res asada con habichuelas verde.

· Mi tre ŝatas la brezaĵon, kiun preparas mia avino. /Me gusta mucho el asado que prepara mi abuela.

· Metu legomojn kaj spicon en la brezujon. /Pone legumbres y especias en la cacerola.

BRIDO (Brida, rienda)

Rimenaranĝo ĉirkaŭ la kapo de rajdo- aŭ tir-besto, por ĝin konduki kaj gvidi: /Un arreglo de correa en torno a la cabeza de la cabalgadura o de un animal de tiro, para conducirlo y guiarlo:

· Li lasis al ĉevalo la bridon sur la kolo (ne plu gvidis ĝin). /Él dejó la brida sobre el cuello del caballo (no siguió guiándolo).

· Riĉeco sen gvido kiel ĉevalo sen brido. /Riqueza sin guía como caballo sin brida.

· Bridu vian buŝon! /¡Pónele brida a tu boca!

· Mi malbridis la ĉevalon. /Puse mal la brida al caballo.

· La verkisto havis nebrideblan fantazion. /El escritor tenía una fantasía imposible de contener.

· Mi estis ŝokita, kiam mi ekvidis lian senbridan koleron. /Yo estaba impactado cuando empecé a ver su cólera sin freno.

· La senbridigita popolo komencis fari malordon en la lando. /El pueblo desenfrenado comenzó a realizar un desorden en el país.

BRILI (Brillar)

1. Eligi vive helan lumon: /Hacer vivamente una luz clara:

· Hodiaŭ estas tre bela tago: la suno brilas, kantas la birdoj. /Hoy es un día muy hermoso: el sol brilla, los pájaros cantan.

· Brilo de fajro donis iom da lumo. /El brillo del fuego dio algo de luz.

· La lampo briligas la korton. /La lámpara hace brillar el patio.

· La steloj rebrilas en la lago. /Las estrellas reflejan su brillo en el lago.

· La steloj trembrilis en la silenta nokto. /Las estrellas brillan temblorosas en la silenciosa noche.

2. Resendi vive helan lumon: /Reenviar vivamente una luz clara:

· Neĝo bele brilis. /La nieve brillaba de bella manera.

· Ne ĉio utilas, kio brilas. /No todo lo que brilla es útil.

· Ne ĉio brilanta estas diamanto. /No todo lo que brilla es un diamante.

· Ŝiaj okuloj ekbrilis, kiam ŝi ekaŭdis la novaĵon. /Sus ojos comenzaron a brillar cuando ella escuchó la novedad.

3. Altiri la atenton per sia eleganteco, lukso aŭ sprito: /Atraer la atención por su elegancia, lujo o ingenio:

· Mi devas konfesi, ke mia sano jam ne brilas. /Debo confesar que mi salud ya no brilla.

· La festo estis tre brila. /La fiesta estuvo muy brillante.

· Vi aspektas brile! /¡Tienes un aspecto brillante!

BULO (Bola, bolo)

Peco de pli-malpli knedebla materio, kun proksimume globa formo: /Pedazo de materia más o menos amasable, con forma aproximadamente de globo.

· Lia koro fariĝis bulo da glacio. /Su corazón se hizo una bola de hielo.

· Mi uzis bulan liston por prezenti programerojn de la aranĝo. /Usé una lista esférica para presentar partes del programa del arreglo.

· Ni manĝis supon kun bongustaj buletoj el viando. /Nos servimos una sopa con sabrosas bolitas de carne.

· La knabino buliĝis en la lito. /La muchacha se hizo una bola en la cama.

· La nuboj kunbuliĝis en unu grandan mason. /Las nubes se hicieron una bola en una gran masa.

· La katido ludis kun fadenbuloj. /El gatito jugaba con ovillos de hilo.

· Infanoj ĵetadis neĝbulojn unu al la alia. /Unos niños se lanzaban bolas de nieve uno al otro.

· Donu al mi panbulon, mi petas. /Dame una bola de pan, por favor.

· Oni kutimas ĵeti terbulojn sur la ĉerkon. /Se acostumbra lanzar bolas de tierra sobre el ataúd.

EVENTUALA (Eventual)

Povanta okazi, depende de necertaj cirkonstancoj: / Que puede ocurrir, dependiendo de circunstancias inciertas:

· La eventuala profito de tiu ĉi afero estas tre granda. / La eventual ganancia de este asunto es muy grande.

· Mi skribos al vi, eventuale telefonos. / Te escribiré, eventualmente telefonearé.

· Tiu eventualaĵo kaŭzis malagrablaĵojn en nia afero. / Esa eventualidad causó molestias en nuestro asunto.

· Mi ne pensas pri la eventualeco de la estonteco. / No pienso en la eventualidad del futuro.

EMFAZO Énfasis)

Pli forta prononcado de la parolo; insista pligrandigo, afekta aŭ ne, en la tono kaj esprimmaniero: / Pronunciación más fuerte de la palabra; agrandamiento insistente, afectado o no, en el tono y en la manera de expresión:

· Ŝi deklaris kun emfazo, ke ŝi estas lia edzino. / Ella declaró con énfasis que era la esposa de él.

· La stilon de Edmond Privat karakterizas bela harmonio de bonsoneco kaj emfaza vortordo. / El estilo de Edmont Privat se caracteriza por la bella armonía de una buena sonoridad y el enfático orden de la palabra.

· Li emfaze diris: "Tio estas mia posedaĵo". / Él dijo enfáticamente: “Esa es mi posesión”.

· La instruisto emfazis ĉiujn gravajn vortojn. / El profesor enfatizó todas las palabras importantes.

EFEKTO (Efecto, impresión en el ánimo)

Forta impreso farita sur la psikon, precipe de belarta verko, spektaklo kaj simile: / Fuerte impresión hecha en la psique, principalmente en una obra artística, espectáculo, etc.:

· Mia parolado faris grandan efekton ĉe la aŭskultantoj. / Mi discurso hizo un gran efecto en los auditores.

· Eĉ la titolo de tiu artikolo estas efekta! / Incluso el título de ese artículo es efectivo.

· Tiu libro min tre efektis. / Ese libro me afectó mucho.

· Lumefektoj en pentraĵo estas tre profesiaj. / Los efectos de luz en la pintura son muy profesionales.

· La sonefektoj de tiu ĉi filmo estis tre impresaj. / Los efectos de sonido de esta película eran muy impresionantes.

BORI (Perforar, agujerear, horadar)

Fari tratruon per pinta ilo: /Hacer un orificio a través, mediante una herramienta puntiaguda:

· La patro boris truon en la barilo. /El padre hizo un agujero en la barrera.

· Guto malgranda, sed ŝtonon ĝi boras. /Una gota pequeña, pero horada una piedra.

· Ĉi tiu boraĵo ne plu bezonatas. /Esta perforación ya no se necesita.

· Mi ne povis ekdormi pro boranta doloro. /No podía quedarme dormido por un dolor punzante.

· Oni traboris la monton kaj faris tunelon. /Se perforó a través del monte y se hizo un túnel.

· Aĉetu la borilojn por boraparato. /Compra las brocas para el aparato de perforar.

· Ni ne povas uzi ĉi tiun lignon, ĉar ĝi estas vermborita. /No puedo usar esta madera porque está apolillada.