sábado, 15 de diciembre de 2007

SPIRI (respirar)

1. Enlasi aeron en la pulmojn kaj ellasi ĝin, post kiam ĝi reoksigenis la sangon:
  • Mi eliros por spiri freŝan aeron.
  • Dum la tuta nokto mi aŭskultis lian spiradon.
  • Fratino blovis sian spiraĵon sur la vintran fenestron.
  • La hundo laciĝis de la kurado kaj spiregis.
  • Mi enspiris freŝan aeron kaj tuj eksentis min pli bone.
  • La aero de la drinkejo estas tute nespirebla!
  • Li estis kurinta kaj venis nun senspire trans la korton.
2. Per tiaj pulmaj movoj, montri, ke oni estas viva:
  • Ŝi ankoraŭ spiras!
  • Li jam faras la lastan spiron.
3. Iom halti en streĉa penado:
  • Lasu min spiri, mi petas.
  • Permesu al mi ekspiri.
4. Elspiri:
  • Ĉiuj liaj vortoj kaj agoj spiras tiun ideon.
  • Lia libro elspiras malamon.

BLOVI (soplar, silbar)

1. Movi fluforme la aeron en difinita direkto: / Mover en forma de flujo el aire en una dirección definida:
  • Mi ne volas ien iri, ĉar fortega vento blovas. / No deseo ir a ningun lugar porque sopla un fuerte viento.
  • Ne sama la vento blovas konstante. / No sopla constantemente igual el viento.
  • Aŭdiĝas blovado de forta vento. / Se escucha el soplar de un fuerte viento.
  • Gardu vin de trablovo, ĉar vi povas malsaniĝi. / Cuidese de los soplos porque puede enfermarse.
2. Puŝi spiran aeron el la buŝo aŭ nazo:/ Empujar aire de la respiración  por la boca o la nariz
  • Blovu sur viajn fingrojn kaj ili varmiĝos. / Sopla sobre tus dedos y se calentarán.
  • En abelujon ne blovu./ No soples en la colmena
3. Fari muzikon per tia aerpuŝo: / Hacer música mediante ese empuje de aire
  • Muzikistoj blovas per diversaj muzikiloj. / Los músicos soplan através de los diversos instrumentos musicales.
4. Efiki sur ion per tia aerspiro: / Tener resultados sobre algo mediante ese tipo de golpes de aires
  • Blovu la supon por ke ĝi iom malvarmiĝu. / Sopla la sopa para que se enfríe algo
  • Brogita eĉ sur akvon blovas. / Escaldado hasta sobre el agua sopla
  • Saltadi ĉirkaŭ afero, kiel blovata neĝero. / Saltar alrededor de un asunto como copo de nieve soplado
5. Estigi ion abstraktan:/ Comenzar algo abstracto
  • Sama buŝo blovas varmon kaj malvarmon. / La misma boca sopla calor y frío
  • Se la tempo forblovis, ni jam helpi ne povas; kio post ni aperos, ni de ĝi ne suferos. / Si el tiempo ya pasó, ayudar no podemos; lo que después de nosotros venga, nosotros no lo padeceremos.
6. Doni al io formon per tia aerpuŝo / Dar a algo una forma mediante ese golpe de aire
  • Enblovu aeron en la baloneton, mi petas. / Infla el baloncito, por favor.
  • Plenblovi la lipojn (malŝate). / Sopla por los labios ( en señal de disgusto)

PROVIZORA (provisorio,a)

Destinita por nelongdaŭra uzo, sed anstataŭota de definitiva / Destinado por un uso de corta duración, pero reemplasable por uno definitivo
  • Dum ĉi tiu ponto estos renovigata, bonvolu uzi provizoran ponton, kiu estas apude./ Mientras este puente sea renovado, por favor usar el puente provisorio que está al lado.
  • Tio estas nur provizora rimedo por la solvo de la problemo./ Eso es solo un recurso provisorio para la solución del problema.
  • Ŝi provizore bandaĝis min ĝis la veno de kuracisto. / Ella provisoriamente me bendó hasta la llegada del médico.
  • Mi estis provizore komisiita pri tiu posteno. / Fui provisoriamente encomendado en ese cargo.

AGRABLA (agradable)

Plaĉa kaj plezuriga:
  • Vi estis tre agrabla al mi!
  • Agrabla estas gasto, se ne longe li restas.
  • Estas tre agrable, ke vi vizitis min.
  • Li faris multe da agrablaĵoj al mi.
  • Ŝia agrableco min tre plezurigis.
  • Ni ĉiam provas agrabligi nian vivon.
  • Subite ni ekaŭdis malagrablan voĉon.

INTELIGENTA ( inteligente)

Facile komprenanta kaj vigle pensanta:
  • Li estas tre inteligenta infano.
  • Ŝi plenumis la taskon kun inteligenteco.
  • Mi devis fari inteligentecan teston.
  • Multaj inteligentuloj venis al la spektaklo.
  • Nur malinteligenta homo povis diri tian stultaĵon.

AFABLA ( afable, amable)

1. Kondutanta plaĉivole kun agrablaj vortoj kaj komplezo: / Quien se conduce deseoso de complacer con palabras agradables y deferencia:
  • Ĉu vi ne volas esti tiel afabla kaj helpi al mi trovi la vojon? / ¿Sería tan amable de ayudarme a encontrar el camino?
  • Apud plena manĝotablo ĉiu estas tre afabla. / Alrededor de un comedor lleno todo es muy amable.
  • Dankon pro via afableco, kiun vi montris al mi. / Gracias por la amabilidad que mostraste conmigo.
  • Vi estis tre malafabla al via patrino! / Fuiste muy desagradable con tu mamá.
2. Plaĉa pro la montrata bonvolemo aŭ komplezo: / Agradable por la benevolencia o deferencia mostrada:
  • Mi kun plezuro akceptis ŝian afablan inviton. / Acepté con placer su amable invitación.
  • Afabla vorto pli atingas ol forto. / Una palabra afable logra más que la fuerza.
  • Kiu agas afable, vivas agrable. / Quien actúa amablemente, vive agradablemente.
  • Evidente ŝi ne ŝatas min, ĉar ŝi rigardis al mi malafable. / Evidentemente ne le gusto a ella, pues me miró con rudeza.
3. Facile uzebla por nesperta uzanto: / Fácilmente usable por un usuario inexperto:
  • La programo estas tre afabla. / El programa es muy amable

miércoles, 12 de diciembre de 2007

MEDIO ( medio, medio ambiente )

1. La materia spaco (senviva kaj eventuale viva), ĉirkaŭaĵo, en kiu troviĝas korpo, estaĵo: / El espacio material ( sin vida y eventualmente con vida), alrededores en el cual se encuentra un cuerpo o un ser:
  • Ĉiu vivulo devas adaptiĝi al sia medio. / Todo ser viviente debe adaptarse a su medio ambiente.
  • Fiŝoj loĝas en akva medio. / Los peses viven en un medio acuático
  • Li estas sperta pri la mediologio (studo de la rilatoj inter la vivuloj kaj ilia medio). / Él es experto en la mediología ( estudio de las relaciones entre los seres vivientes y su medio ambiente)
  • Mi uzas nur mediafablajn / mediindulgajn produktojn (kiuj kaŭzas relative malmultajn aŭ neniujn mediproblemojn). / Uso solo productos amigables con el medio ambiente ( que causan relativamente pocos o ningún problema al medio ambiente)
  • Ili estas medikonsciaj (konsciaj pri la malbonaj efikoj de produktoj al la medio), sed ĉiukaze uzas tiujn produktojn./ Ellos tienen consciencia medioambiental (conscientes sobre las malas consecuencias de los productos en el medio ambiente), pero de todos modos usan esos productos
2. Tuto de la sociaj cirkonstancoj kaj rilatoj en kiuj iu persono agadas/ La totalidad de las relaciones y circunstancias sociales en las cuales alguna persona actúa.
  • La karaktero de infano multe dependas de la familia medio./ El carácter del niño depende mucho del ambiente familiar.
  • Medio influis la talenton de artisto. / El medio influye el talento de un artista.

ABSURDA ( absurdo)

1. Kontraŭa al la komuna saĝo / Contrario al sentido común:
  • Via iniciativo estas absurda en tiaj cirkonstancoj / Tu iniciativa es absurda en tales circunstancias.
  • Ĉu vi ne komprenas, ke vi diras absurdaĵojn? / No entiendes que dices cosas absurdas?
  • La absurdeco de la milito ĉiam pli kaj pli evidentiĝas. / Lo absurdo de la guerra siempre se evidencia más y más.
2. Ofendanta la regulojn de la logiko/Que ofende las reglas de la lógica
  • La ideo de senfina movado estas absurda hipotezo. / La idea de un movimiento sin fin es una hipótesis absurda
  • Ni povas pruvi ĉi tiun geometrian proponon per absurdo (pruvante, ke, se oni ne akceptas ĝin, oni ricevas absurdajn konsekvencojn). / Podemos probar esta propuestas geométrica mediante un absurdo ( probando que si no se le acepta, se reciben consecuencias absurdas) 


KORESPONDI ( corresponder)

1. Interrilati per leteroj:
  • Mi ŝatas korespondi kun homoj el diversaj landoj.
  • Tiun problemon mi solvis per korespondo kun miaj kolegoj.
  • En la muzeo oni publikigas korespondaĵojn de diversaj verkistoj.
  • Finfine mi vizitis mian korespondanton.
  • Ni proponas korespondan servon por esperantistoj.
2. Esti en tia rilato, ke pasaĝero povas uzi ambaŭ veturrimedojn por atingi sian celon:
  • La ŝipo korespondas kun la trajno.
  • Ni certigas la korespondadon inter la aŭtobusreto kaj la aviadilejo.

AVANTAĜO ( ventaja )

Tio, kio donas ian superecon, pli grandan profiton, aŭ enhavas pli grandan utilon, oportunon:
  • La sola avantaĝo estas, ke neniu nin ĝenos dum tiu tempo.
  • La nova sistemo havas kelkajn avantaĝojn.
  • Ili proponis al ni avantaĝajn kondiĉojn.
  • Tiu medikamento estas avantaĝe anstataŭita de iu nova.
  • Malgraŭ la malavantaĝo, kiun spertas parolantoj de nelatinidaj lingvoj, Esperanto estas la plej facila internacia lingvo.

MEDITI ( meditar)

Longe fiksi kaj koncentri sian penson sur io; enprofundiĝi en pensado:
  • Mi longe meditis pri mia estonteco.
  • Stomako malsata nur pri pano meditas.
  • Kontraŭ faro farita ne helpas medito.
  • Ĉe ĉiuj tiuj meditoj mi forgesis la tempon kaj horon.
  • Apud la tablo sidas en profunda meditado kelkaj homoj.
  • Knabino estis silentema kaj meditema.
  • Mi primeditis la avantaĝojn kaj malavantaĝojn de la aranĝo.

martes, 11 de diciembre de 2007

JUKI (picar, escocer)

Kaŭzi al iu malagrablan impreson en la haŭto, kvazaŭ de multaj incitetaj piketoj, pro kiuj oni sentas la bezonon sin grati:
  • Kio jukas min?!
  • Juku la haŭto, sed ne sur mia korpo.
  • Li gratis la jukantan orelon.
  • Denove komenciĝis alergio: okuloj ruĝiĝis kaj ekaperis juko de la nazo.
  • La jukado ĝenis koncentriĝi pri la laboro.
  • Mi ne scias, kiel aperis ĉi tiu jukiga makuleto sur mia haŭto.

OMBRO (sombra)

1. Pli-malpli plena manko de lumo en loko, kiun maldiafana korpo apartigas de la lumfonto:
  • Estis tre varme, pro tio ni sidis en la ombro de arbo.
  • Eble ni trovu iun ombran lokon?
  • Ni promenis en la ombrejoj de la parko.
  • Mi kuŝis en senombra plaĝo.
2. Malhelaĵo, per kiu la pentristoj penas imiti la naturan ombron:
  • Mi ankoraŭ ne aldonis ombrojn al la desegnaĵo.
  • La pentristo ombrumis la pentraĵon.
3. Tiu senlumeco, rigardata kiel simbolo de nezorgateco, malgajeco, malfeliĉo:
  • Kie lumo ekzistas, ankaŭ ombro troviĝas.
  • Ŝian frunton ombris malĝojaj pensoj.
4. Tiu mallumaĵo, rigardata kiel reprodukto de la maldiafana korpo:
  • Timi sian propran ombron.
5. Fantomo de mortinto:
  • Lia ombro ŝajnis klini sin al mia lito.
6. Sensubstanca ŝajno de io:
  • Sur lia vizaĝo aperis ombro de supozo.
7. Ege malgranda kvanto:
  • Ne estas eĉ ombro da danĝero.

PRODIGI (prodigar, gastar)

Malavare disdoni:
  • Li prodigis sian tutan heredaĵon.
  • La tuta mono jam estas prodigita al malriĉuloj.
  • Ŝi estas bone konata pro sia regalemo kaj prodigo.
  • Multaj volas amikiĝi kun prodigaj homoj.

DELICA (delicioso,a)

Delikata ĝuo (gastronomia kaj simile):
  • Kun granda delico mi manĝis tiun bongustegan kukon.
  • Ŝi regalis nin per delica manĝaĵo.
  • Manĝi tiun frukton estas pli delice ol gustumi iun ajn dolĉaĵon.

JUNGI (uncir)

Alligi per tiucela ligilo tirontan beston aŭ motorveturilon al tirotaĵo:
  • La patro jungis la ĉevalon al veturilo.
  • La jungilaro rompiĝis.
  • Ili prenis du bovojn kaj aljungis ilin al ĉaro.
  • Kiu sin enjungis, devas tiri.
  • Ni kunjungis du ĉevalojn.
  • Ili maljungis lokomotivon.