STUFI (Estofar)

Longe kuiri viandon en fermita kaserolo kun malmulte da akvo, tre modere varmigante por konservi ĝian tutan sukon: /Cocinar carne mucho tiempo en una cacerola cerrada con poco agua, calentando moderadamente para conservar todo el jugo:

• ·   Hodiaŭ mi stufis viandon en ĝia suko. /Hoy estofé carne en su jugo.
• ·   Mi tre ŝatas stufitan bovaĵon kun legomoj. /Me gusta mucho la carne de vaca estofada con verduras.
• ·   Tie ni manĝis tre bongustan stufaĵon. /Alli nosotros nos servimos un estofado muy sabroso.
• ·   Stufujo estas poto por stufi viandon. /La estofadera (creo que no existe en español un término con este significado) es una olla para estofar carne.

SUBITA (Súbito, repentino)

Tute rapide kaj neatendite okazanta: /Lo que acontece rápida e inesperadamente:

• ·   Lia subita kaj stranga morto estigis dubojn kaj polemikojn. /Su repentina y extraña muerte originó dudas y polémicas.
• ·   Post brua vento subita silento. /Después del ruidoso viento, un súbito silencio.
• ·   Subite ni ekvidis belegan konstruajxon. /Repentinamente vimos una bellísima construcción.
• ·   Ne atendita, ne esperita ofte venas subite. /No esperado, lo no esperado a menudo llega súbitamente.
• ·   Prefikso "ek" montras la plej unuan momenton de la ago, ofte kun nuanco desubiteco aux neatenditeco. /El prefijo “ek” muestra el inicio del primer momento de la acción, con frecuencia con un matiz de lo súbito o lo inesperado.

SURDA (Sordo)

1. Tute ne posedanta, aŭ posedanta tre malfortan kapablon aŭdi: /Que no posee la capacidad de oir, o que la posee muy débil:

• ·   Li estas surda je la dekstra orelo. /Él es sordo del oído derecho.
• ·   Virino bonorda estas muta kaj surda. /Una mujer ordenada es muda y sorda.
• ·   Ŝia surdeco estas denaska. /La sordera de ella es de nacimiento.
• ·   La maljuneco iom surdigis la avon. /La vejez ha puesto algo sordo al abuelo.

2. Ne volanta aŭskulti, ne lasanta sin konvinki: /Que no quiere escuchar, no se deja convencer:

• ·   Ili restis surdaj al mia peto. /Ellos permanecieron sordos a mi petición.
• ·   Prediki al surduloj (vane peni por persvadi). /Predicar a los sordos (esforzarse en vano para persuadir).
• ·   Iliaj oreloj surdigxis tuj kiam mi komencis mian parolon. /Sus oídos ensordecieron inmediatamente cuando comencé a hablar.

3. Malsonora, malakuta: /Silencioso, grave:

• ·   Lia voĉo estas surda. /Su voz es grave.
• ·   Sufiĉas! surde interrompis la patro. / ¡Basta! Interrumpió el padre con voz grave.

SVELTA (Esbelto)

Harmonie aŭ elegante maldika: /Armoniosa o elegantemente delgado:

•       Tie estis multaj belaj, sveltaj knabinoj, kun kiuj mi volis konatiĝi. /Allí habían muchas muchachas bellas, esbeltas, con quienes yo quería conocerme.
•        Tiu modelino iĝis fama pro sia svelteco. /Esa modelo se hizo famosa por su esbeltez.
•        Mi devas observi sveltigan dieton. /Debo observar una dieta que me haga esbelto.
•        La viro estis malsvelta kaj forte konstruita. /El hombre era grueso y fuertemente construido.

RAFINI (Refinar)

1. Pli-purigi substancon per iaj procedoj: /Purificar más una substancia por medio de algunos procedimientos:

•    Tiamaniere oni rafinas petrolon. /De esa manera se refina el petróleo.
•    Li okupiĝas pri rafinado de oleo. /Él se ocupa del refinado de aceite.
•    Ĉu tie troviĝas rafinejo de sukero? / ¿Allí se encuentra la refinería de azúcar?

2. Elegantigi, delikatigi: /Hacer elegante, hacer delicado:

•    Vi devas rafini vian stilon. /Debes refinar tu estilo.
•    Lia gusto estas rafinita. /Su gusto es refinado.
•    Li klarigis tion per la rafinita lingvo. /Él aclaró eso con un lenguaje refinado.

3. Uzi subtilaĵon en la penso aŭ parolo: /Usar una sutileza en el pensamiento o en el habla:

•    Liaj rezonoj estas tre rafinitaj. /Sus razonamientos son muy refinados.
•    Parolante li rafinis super la diferencoj de tiuj terminoj. /Al hablar, él refinó sobre las diferencias de esos términos.
•    Estas tro da rafinado en liaj pensoj. /Es demasiado refinado en sus pensamientos.

4. Lertigi je ruzado: /Hacer diestro en artimaña:

•    Lia agitado estis tre rafinita. /Su agitación fue muy refinada.
•    Dum la ludo liaj agoj estis ĉiam tre rafinitaj. /Durante el juego, sus acciones siempre fueron muy refinadas.

RIGIDA (Rígido, tieso)

1. Malfacile fleksebla: /Difícilmente flexible:

·   Viaj membroj estas rigidaj de frosto! / ¡Tus miembros están rígidos de frío!

·   Mi ne ŝatas, kiam iu rigide (fikse) rigardas min. /No me gusta cuando alguien me mira fijamente.

·   La rigideco de lia korpo montris, ke li jam mortis. /La rigidez de su cuerpo mostró que él ya había fallecido.

·   Mi eĉ rigidiĝis de tia terura vidaĵo. /Hasta me puse rígido por esa terrorífica visión.

·   Mia mano alrigidiĝis al mikrofono - mi tiom longe tenis ĝin. /Mi mano se puso rígida con el micrófono – lo sostuve tanto tiempo.

2. Obstine sama, necedema, ne adaptiĝa al la bezonoj kaj cirkonstancoj: /Obstinadamente igual, no acepta ceder, no se adapta a las necesidades y circunstancias:

·   Ni ne estas amikoj, ĉar lia karaktero estas rigida. /Nosotros no somos amigos, porque su carácter es rígido.

·   Malsano venas rapide, foriras rigide. /La enfermedad viene rápidamente, sale con rigidez.

·   Ŝi ĉiam rigidiĝas en siaj decidoj. /Ella siempre se queda rígida en sus decisiones.

REKTA (Recto, derecho, directo)

1. Konservanta ĉiam unu saman direkton simile al streĉita ŝnuro: /Que conserva siempre una misma dirección, de modo similar a una cuerda tensa:

• Rekta vojo estas pli mallonga, ol kurba. /Un camino recto es más corto que uno curvo.
• Kurba estas la ligno, sed rekte ĝi brulas. /La madera es curva, pero arde rectamente.
• Ni iris laŭ malrektaj stratoj kaj stratetoj. /Fuimos por calles y pasajes indirectos.

2. Kursanta sen interrompoj: /Que sigue un curso sin interrupciones: 

•   Ĉu ekzistas rekta trajno al via urbo? / ¿Existe un tren directo a tu ciudad?

3. Senpera, funkcianta sen interveno de perilo: /Sin mediador, que funciona sin intervención de un intermediario:

• Mi volas ekvidi tiun rektan televidan dissendon. /Quiero ver ese envío televisivo directo.
• Oni anoncis pri la kresko de nerektaj impostoj. /Se anunció el aumento de los impuestos indirectos.

4. Vertikale staranta: /Que se yergue verticalmente:

• Ĝis profunda aĝo li restis rekta kiel kandelo. /Hasta una edad profunda, él permaneció recto como una candela.
• Sako malplena sin rekte ne tenas. /Un saco vacío no se mantiene derecho.
• "Rektigu vian dorson!" diris la patrino kaj mi subite rektiĝis. /”¡Endereza tu espalda!, dijo mi madre y de improviso me puse recto.
• Ŝi staris ĉe la muro kun elrektigita talio. /Ella estaba de pie junto al muro con la cintura enderezada.

5. Citanta ies vortojn, sen subordiga procedo: /Que cita las palabras de alguien, sin un procedimiento subordinado:

• ·  Por montri rektan parolon necesas uzi citilojn. /Para indicar una palabra correcta, se necesita usar comillas.

RESTRIKTI (Restringir)

Rekonduki al pli malvastaj limoj: /Llevar a límites más estrechos:

• La juĝo restriktis lian rajton vidi la infanon. / El juicio restringió su derecho de ver al niño.
• La nombro de la laboristoj estis ege restriktita. /El número de los trabajadores fue sumamente restringido.
• Mi ne kontentas pri la restrikto de miaj rajtoj. /No estoy contento  con la restricción de mis derechos.
•  Ni ne subskribis la kontrakton pro restriktaj kondiĉoj. /No suscribí el contrato por las condiciones restrictivas.

ROSTI (Asar, tostar)

1. Kuiri manĝaĵon elmetante ĝin al varmego sur krado, sur trapikilo aŭ en kaserolo, uzante nek grason nek akvon: /Preparar comida poniéndola al calor intenso sobre una parrilla, al palo o en una cacerola, no usando grasa ni agua:

• Dum Kristnasko ni manĝos rostitan anseron. /En Navidad nos serviremos un ganso asado.
• En tendaro mi ofte rostis terpomojn super la fajro. /En el campamento, a menudo asaba papas sobre el fuego.
• Manĝu la rostaĵon nur kiam ĝi plene rostiĝos. /Sírvete el asado sólo cuando esté totalmente tostado.
• La cepojn necesas nur subrosti. /Las cebollas sólo necesitan ser asadas término medio.
• Ĉi-matene mi manĝis rostpanon, rostitan per panrostilo. /Esta mañana me serví pan tostado, tostado en un tostador.

2. Eligi varmegon: /Desprender un gran calor:

• Hodiaŭ varmege rostas la suno - ne iru eksteren. /Hoy el sol está extremadamente caluroso – no salgas al exterior.
• Rostado de la suno sekigas la teron. /El calor del sol seca la tierra.
• La malbona reĝo rostigis malamikojn sur fajro. /El malvado rey quemaba a los enemigos sobre el fuego.

ROTACII (Rotar, girar)

Turniĝi ĉirkaŭ interna akso: /Girar alrededor de un eje interno:

• Ĉiu planedo rotacias kun malsama rapideco. /Cada planeta rota con diferente rapidez.
• Jupitero famas pro sia rapida rotacio. /Júpiter es famoso por su rápida rotación. 
• Ni havas tagon kaj nokton pro la rotacia movo de Tero. /Tenemos día y noche por el movimiento de rotación de la Tierra.
• La rotacirapido de novaj durdiskoj povas esti eĉ 10000 rotacioj en minuto. /La velocidad de rotación de los nuevos discos duros puede ser hasta de 10000 rotaciones en un minuto.
• Rotaciuloj estas klaso de vermoj. /Los rotíferos son una clase de gusanos.

PACIENCO (Paciencia)

Forto, kapablo trankvile elteni: /Fuerza, capacidad de aguantar tranquilamente:
1. atendadon (ekzemple de iu/io malfruanta, aŭ de evento, kies momento de okazo ne estas konata): /una espera (por ejemplo, de alguien o algo atrasado, o de un evento, cuyo momento de ocurrencia no se conoce):

• Mi jam ne havas paciencon daŭre atendi ilin. /Ya no tengo paciencia para esperarlos continuamente.
• Malpaciencaj infanoj volis ekvidi la donacojn. /Los niños impacientes querían ver los regalos.
• Mi malpacienciĝis kaj iris serĉi la infanojn mem. /Me impacienté y fui a buscar yo mismo a los niños.
• Ŝi ĉiam kun senpacienco atendas Kristnaskon. /Ella siempre espera la Navidad con impaciencia.

2. malbonon lin trafadantan (do atendadon de ties esperebla fino): /lo malo que lo alcanza a él  (por lo tanto, la espera de ese fin esperable):

• Gratulon pro via pacienco elteni malfacilan operacion! /   ¡Gracias por tu paciencia para aguantar esa difícil operación!
• Estu pacienca - la doloro baldaŭ finiĝos. /Ten paciencia – el dolor terminará pronto.
• Dio longe paciencas, sed severe rekompencas. /Dios tiene mucha paciencia, pero recompensa con severidad.

3. pezan laboron (do atendadon de ties esperebla rezulto): /un trabajo pesado (por tanto, la espera de ese resultado esperable:

• Per pacienco kaj fervoro sukcesas ĉiu laboro. / Todo trabajo resulta exitoso con paciencia y fervor.
• Hejme ŝi pacience faris ĉiujn laborojn. /Con paciencia, ella hizo todos los trabajos del hogar.

PEKI (Pecar)

1. Malobservi religian aŭ moralan leĝon: /No observar la ley reliosa o moral:

• Pekas junuloj kaj pekas maljunuloj. /Pecan los jóvenes y pecan los viejos.
• Peko malnova perdas pekecon. /Un pecado antiguo pierde su cualidad de pecado.
• Ju pli da babilado, des pli da pekado. /Entre más charlado, más pecado.
• Ĉiu estis junulo, ĉiu estis pekulo. /Cada uno fue joven, cada uno fue pecador.
• Kontraŭ peko batalu, sed pekanton ne tuŝu. /Batalla contra el pecado, pero no toques al pecador.
• Homo senpeka neniam ekzistis. /Nunca ha existido un hombre sin pecado.
• Li ĉiam restas propeka kapro. /El siempre queda como chivo expiatorio.

2. Malobservi regulon de dececo, scienco, arto: /No observar una norma de decencia, ciencia, arte:

• Ĉi-foje li pekis kontraŭ la logiko. /Esta vez, él pecó contra la lógica.
• La uzado de tiu vorto estas peko kontraŭ la reguloj de la lingvo. /El uso de esa palabra es un pecado contra las normas de la lengua.
• Li estas fama pro sia senpeka elokventeco. /Él es famoso por su impecable elocuencia.

PENTI (Arrepentirse)

Senti bedaŭron pro farita kulpo kun deziro ripari ĝin kaj ne plu rekulpi: / Sentir pesar por una culpa hecha, con el deseo de repararla y no volver a cometerla más:

• Li tutkore pentis pri sia peko. /Él se arrepintió de todo corazón por su pecado.
• Se lupo ekpentis, ŝafo atentu. /Si el lobo se arrepintió, el cordero esté atento.
• Vi eraris kaj via pento ne savos niajn rilatojn. /Te equivocaste, y tu arrepentimiento no salvará nuestras relaciones.
• Mi vin pentigos pri via perfido! / ¡Te haré arrepentirte por tu perfidia!
• Edziĝo tro momenta estas longapenta. /Un casamiento demasiado instantáneo es un arrepentimiento duradero.
• Ŝi volas ripari sian kulpon per bonaj agoj - ŝi pentofaras. /Ella quiere reparar su culpa mediante buenas acciones – ella hace penitencia).

PERSISTI (Persistir, perseverar)

1. Energie daŭrigi, eĉ malgraŭ ĉiu ajn malhelpaĵo, tion, kion oni komencis fari aŭ pensi: /Continuar enérgicamente, aún a pesar de cualquier impedimento, lo que se comenzó a hacer o pensar:

• Li persistis ĉe sia opinio. /Él persistía en su opinión.
• Ne hontu penti pri faro, hontu persisti en eraro. /No te avergüences por arrepentirte de un hecho, avergüénzate de persistir en el error.
• Mi ricevis tiun postenon nur pro la persista strebado. /Recibí ese puesto sólo por un esfuerzo persistente.
• Ŝia persisteco helpos ŝin multon atingi en la vivo. /Su persistencia la ayudará para lograr mucho en la vida.
• Persistejo estas loko en fortikaĵo aŭ regiono, aranĝita por la lasta defendado. /Refugio es un lugar en una fortificación o en una región dispuesta para la última defensa.

2. Longe daŭri: /Durar mucho tiempo:

• Tiu tendenco ankoraŭ persistas. /Esa tendencia todavía persiste.
• Ni ne iris promeni pro la persista pluvo. /No fuimos a pasear por la persistente lluvia.