sábado, 17 de marzo de 2007

FONTO

1. Loko, kie akvo aŭ alia likvo eliĝas el la tero:
  • La fonto senakviĝis.
  • Ni loĝas en fonta regiono.
2. La elfluaĵo mem:
  • Ĉi tiu fonto estas trinkebla, ĉar ĝia akvo estas pura.
  • Fonto el varma kaj minerala akvo, uzata por kuracado, nomiĝas termofonto.
3. Origino de materia forto:
  • Suno estas fonto de lumo (lumfonto).
  • Gaso kaj nafto estas fontoj de energio (energifontoj).
4. Origino, punkto, de kie oni prenas, akiras ion:
  • Ni devas serĉi aliajn fontojn de enspezoj.
  • Mi dubas, ke tia verko povas fonti el la cerbo de moderna homo.

PRINCIPO

1. Fundamento, origina elemento kaj fonto:
  • La laboro estas la principo de riĉiĝo.
  • La atomoj estas la principo de la korpoj.
2. Fundamenta veraĵo, sur kiu baziĝas rezonado, scienco, arto kaj simile:
  • Oni ofte uzas la principon de Paskalo por diversaj kalkuloj.
  • Ne ekzistas principa diferenco inter Esperanto kaj la naciaj literaturaj lingvoj.
3. Ĝenerala regulo, rigardata kiel gvidilo de konduto:
  • Li restis fidela al siaj principoj.
  • Principe la ĉefa administrado de Universala Kongreso estas prizorgata en la Centra Oficejo.

SABLO

Minerala, diversspeca, pli-malpli delikata polvo, formita de diseriĝo de ŝtonoj, precipe de kvarco:
  • Estas multe da sablo en la dezerto.
  • Tordi ŝnurojn el sablo (fari vanan laboron).
  • La vojeto estis sablita.
  • Ni ne povas daŭre vojaĝi, ĉar nia ŝipo estas sur sablaĵo.
  • Sablejo estas loko, de kiu oni eltiras sablon por konstruado.
  • Sablero enfalis en mian okulon!
  • Infanoj ludis en la sablujo (sablokesto). Tie ili konstruis sablajn kastelojn.
  • Atentu! Ĉi tie estas flusablo, kiu kapablas engluti homon!

KONDIĈO

1. Cirkonstanco, fakto, de kiu dependas la efektiviĝo de io:
  • Ni plenumas ĉiujn kondiĉojn postulatajn por partopreni la konkurson.
  • Kondiĉa modo esprimas kondiĉon, ekzemple: se mi havus monon, mi aĉetus domon.
2. Deviga interkonsentita aranĝo, de kies respekto dependas la valideco de aranĝo, kontrakto:
  • Ni diskutis la kondiĉojn de luado de apartamento.
  • La aliĝo al nia organizo kondiĉas la akcepton de ĝia statuto.
  • Mi konfidas al vi plene kaj senkondiĉe.
3. Ĉiu el la eksteraj cirkonstancoj, al kiu persono aŭ objekto estas submetata, kaj de kiuj dependas lia aŭ ĝia stato:
  • La vivkondiĉoj en nia lando iomete pliboniĝis.
  • Samaj kondiĉoj, samaj superstiĉoj.
  • Mi venos, kondiĉe ke la vetero estos bela.

TRAKTI

1. Diskuti pri la kondiĉoj de iu afero por finveni al interkonsento:
  • La firmaoj traktis negocon.
  • Ni jam pritraktis vendon.
  • Ni devas reciproke intertrakti.
2. Tia- aŭ alimaniere agi, konduti kontraŭ iu aŭ io:
  • Ŝi afable traktis la gaston.
  • Mi ĉiam traktadis vin kiel mian propran infanon!
3. Metode esplori, disvolvi kaj klarigi temon:
  • La aŭtoro en tiu libro traktas tre gravan problemon.
  • La traktado de tiu problemo estas sufiĉe detala.
  • Mi tralegis ĉiujn liajn traktajxojn (verkojn, en kiuj oni traktas demandon).
4. Modifi per fizika aŭ psika rimedo:
  • Kuracistoj traktis malsanulon per antibiotikoj.

SPONTANEA

1. Fariĝanta, okazanta sen ia ekstera videbla kaŭzo:
  • Ni batalas kontraŭ spontanea kreskado de sovaĝaj vegetaĵoj.
  • La domo spontanee ekbrulis.
2. Meminiciata, sen ekstera instigo:
  • Li faris spontanean proponon de siaj servoj.
  • Ŝi spontanee esprimas siajn sentojn.
  • Nia socio estas organizema, sed al ĝi mankas spontaneeco.

FUĜI

Forkuri por sin savi de reala aŭ imagata danĝero:
  • La krimulo fuĝis el malliberejo.
  • Ni devas fuĝi el la urbo.
  • Mi nenion scias pri ilia fuĝo en fremdan landon.
  • Ili akceptis la fuĝintojn en sia hejmo.
  • Tiu malsano fuĝigis la popolon.
  • Li estas transfuĝinto (homo, kiu forlasis sian partion por transiri en alian).

viernes, 16 de marzo de 2007

KONFESI (confesar, profesar )

1. Publike deklari, kion oni intime kredas vera:/  Declarar públicamente aquello que íntimamente cree verdadero
  • Ĉiu homo havas rajton konfesi kian religion li volas. /  Todo hombre tiene derecho a confesar qué religión desea.
  • La konfesantoj de unu religio estas samreligianoj. /  Los confesantes de una  religión son correligionarios.
2. Malkaŝe diri, malgraŭ la eblaj kaŭzoj de sindeteno: /  Decir abiertamente, apesar de las posibles causas de la abstención
  • Li konfesis sian amon al ŝi./ Él confesó su amor por ella
  • Ekaŭdinte amkonfeson ŝi perdiĝis kaj ne sciis kion respondi. / Habiendo oido una confesión de amor, ella se perdió y ne supo qué responder.
3. Spontanee deklari ion malfavoran, malprofitan por si: / Espontáneamente declarar algo desfavorable o perjudicial para sí
  • Mi konfesas mian eraron./ Confieso mi error.
  • Filo konfesis - patro forgesis. / Un hijo confiesa - un padre olvida.
  • Post konfeso venas forgeso. / Tras una confesión viene un olvido.
  • La infano malkonfesis sian kulpon. / El niño se desdijo de su culpa.
4. Religie deklari siajn pekojn, por akiri pardonon: /  En la religión declarar sus pecados, para obtener perdón
  • Ĉu vi jam konfesis viajn pekojn? / Siempre confesaste tus pecados? 
  • La pastro sidas en konfesejo. Li konfesprenas (aŭskultas konfesojn). /  El padre se sienta en el confesionario. Él hace confesiones ( escucha confesiones)

SUBTILA ( sutil, delicada )

1. Konsistanta el tre maldikaj kaj delikataj eretoj: /Consistente en muy delgadas y delicadas partecitas
  • La sablo estas subtila. / La arena es sutil
2. Malfacile kaptebla, rimarkebla, komprenebla, pro ĝiaj delikataj nuancoj: / Difícilmente captable, remarcarble, comprensible a causa de sus delicadas sentidos
  • Lia klarigo estis vere subtila./  Su aclaración fue verdaderamente sutil.
  • Ni dume forgesu pri la subtilaĵoj, ĉar restis multaj diskutindaj demandoj./  Mientras tanto olvidemos las sutilezas, porque quedan muchas preguntas que discutir.
  • La poemo subtile kaj kortuŝe priskribas ĝin./  El poema lo describe sutil y enternecedoramente
  • Ŝi ne konsentis okupiĝi pri financaj aferoj pro ilia subtileco. / Ella no consintió ocuparse sobre los asuntos financieros a causa de su sutilezas
3. Kapabla fari aŭ rimarki delikatajn nuancojn, diferencojn: / Capaz de hacer o remarcar sentidos delicados, diferencias
  • Mi devas konfesi, ke vi estas subtila observanto!/ Debo confesar que eres un observador sutil.

LAVI ( lavar )

1. Purigi per akvo aŭ alia likvo: /  Limpiar mediante agua u otro líquido
  • Lavu la manojn antaŭ ol manĝi./ Lávese las manos antes de comer.
  • Mano manon lavas./  Una mano lava un mano.
  • La grajneto ellaviĝis el mia okulo pro mia plorado./ La partícula se salió de mi ojo por mi llanto.
  • La patrino frotlavas la plankon. /  La madre frotaba el piso.
  • Lavado de vestoj estas facila nuntempe, ĉar la tutan laboron faras lavmaŝinoj. /  El lavado de las vestimentas es fácil actualmente, porque todo el trabajo lo hacen las máquinas de lavar.
  • Ankaŭ la manĝilaron ne necesas lavi permane, ĉar ekzistas telerlaviloj. / También la vajilla no es necesario lavar manualmente, porque existen lavadoras de platos.
2. Tuŝi per sia akvo: / Tocar con su agua
  • La Balta maro lavas la bordon de nia lando. / El mar Báltico lava el borde de nuestro país.
  • Maraj ondoj ĉirkaŭlavis la ŝipon./  Unas ondas del mar lavaban el barco alrededor.
3. Purigi: /  Limpiar
  • Lavu de la malbono vian koron! /  Limpia de la maldad tu corazón!
  • Fari al iu bonan lavon (severan riprocĉon). / Hacer a alguien un buen lavado ( un reproche severo)

ASTRO (astro )

Natura ĉiela korpo, ekzemple, stelo, kometo, planedo:/ cuerpo natural en el cielo, por ejemplo, una estrella, un cometa, un planeta
  • Li naskiĝis sub favora astro. / Él nació bajo un astro favorable.
  • Astra lumo heligis la tutan ĉielon. /  Una luz astral aclaró todo el cielo.
  • Multaj homoj kredas je prognozoj de astrologoj. /  Muchos hombres creen en los pronósticos de los astrólogos.
  • Astrologio estas arto priskribi la karakteron de homo kaj doni informojn pri ties ebla estonteco laŭ la aranĝo de la astroj en la momento de ties naskiĝo. /  La Astrología es una arte de describir el carácter de un hombre y dar informaciones sobre su posible futuro según el arreglo de los astros en el momento de su nacimiento.

FAJFI ( Silbar )

1. Produkti akutajn sonojn muzikajn, blovante tra rondigitaj lipoj kaj laŭ kavigita lango /  Producir sonidos musicales agudos, soplando através de los labios redondeados y con la lengua curvada.
  • Li fajfis por sia hundo (vokante ĝin). /  Él silbó a su perro ( llamándolo )
  • Post lia fajfo la hundo tuj alkuris al li. / Tras su silbido el perro de inmediato corrió hacia él.
2. Produkti analogajn sonojn per sia beko: /  Producir sonidos análogos por su pico:
  • En la arbaro mi aŭdis, kiel bele fajfis iu birdo. /  En el bosque oí como tan hermosamente silbaba algún pájaro.
3. Produkti analogajn sonojn per ilo:/  Producir sonidos análogos por medio de un instrumento.
  • Dum la futbala maĉo juĝisto fajfis per sia fajfilo./  Durante el match de fútbol el árbitro silbó con su silbato.
  • Danci laŭ ies fajfilo./  Bailar según el silbato de alguien.
  • Ekstere estis malvarme kaj aŭdeblis fajfado de la vento./  En el exterior estaba frío y se oía el silbido del viento.
4. Esprimi senton per fajfado: /  Expresar un sentimiento mediante silbidos
  • Mi fajfas pri tio (tute ne zorgas). /  Silbo por eso ( no me preocupa en lo absoluto )
  • Junuloj ekfajfis kiam ekvidis tiun belegan fraŭlinon. / Unos jóvenes comenzaron a silvar cuando vieron a esa señorita muy bella.
  • La teatraĵo estis tre teda kaj pro tio oni ĝin moke prifajfis. /  La obra de teatro fue tan tediosa y por eso se burlaron silbándola

FALDI ( doblar, plegar)

Duoble aŭ pluroble fleksi tukon, paperon kaj ĝenerale ion ajn maldikan aŭ ion artikigitan, almetante unu sur alian la diversajn fleksitaĵojn: / flexionar por la mitad o en varias partes un género, papel o en general cualquier cosa delgada o algo articulado, poniendo uno sobre el otro los diversos dobleces
  • Ŝi faldis la leteron kaj enmetis ĝin en la koverton. /  Ella dobló la carta y la metió en el sobre.
  • Ĉiuj vestoj estas zorge falditaj en mia ŝranko. /  Todos mis vestimentas están cuidadosamente dobladas en mi closet.
  • Necesas gladi la jupon por forigi la faldojn. / Es necesario planchar la falda para eliminar las arrugas.
  • Paperfaldado estas arto por elfari diversajn ludilojn. /  El doblado de papel es un arte para construir diversos juguetes.
  • La seĝo estas faldebla, do vi povas faldi ĝin kaj meti sub la liton. /  La silla es plegable, entonces la puedes doblar y meterla bajo la cama.
  • Ŝi aĉetis faldumitan jupon. /  Ella compró una falda doblada.
  • La patro malfaldis la gazeton por tralegi ĝin./ El padre desplegó la revista para leerla.
  • Antaŭ ol lavi la telerojn mi refaldis la manikojn ĝis la kubutoj. /  Antes de lavar los platos me arremangué las muñecas hasta los codos.

AVENTURO (aventura)

1. Neatendita, neordinara okazaĵo en ies vivo: /  Una ocasión no esperada ni ordinaria en la vida de alguien.
  • Mi tre ŝatas legi librojn pri aventuroj. /  Me gustan mucho leer libros sobre aventuras.
  • Tio estis ankoraŭ unu ama aventuro en ŝia vivo. /  Eso fue entoces una aventura amorosa en la vida de ella.
  • Vi estas vera aventurulo, ĉar vi spertis multajn aventurojn. /  Tú eres un verdadero aventurero, porque experimentaste muchas aventuras.
2. Entrepreno plena de riskoj kaj hazardo: /  Una empresa llena de riesgos y azar
  • Vi konstante serĉas aventurojn! /  Tú constantemente buscas aventuras.
  • Li estas agema viro, eĉ iom aventurema./ Él es un hombre muy activo, incluso algo aventurero.
  • Eblas nomi lin "aventuristo", ĉar li havas neniun difinitan profesion kaj trovas vivrimedojn nur el riskoplenaj aventuroj. /  Quizás es posible llamarlo "un profesional de la aventura", porque no tiene ninguna profesión definida y encuentra medios para vivir sólo de aventuras llenas de riesgos.
  • Ni naĝis kaj ŝi dronis. Tiun misaventuron mi memoros tutan mian vivon./   Nosotros nadábamos y ella se ahogó. Recordaré esa desdichada aventura toda mi vida.

ĈESI ( cesar, dejar )

Ne esti plu, ne agi plu, ne daŭri plu, interrompiĝi:/  No ser más, no hacer más, no durar más, interrumpirse:
  • Ĉesu paroli kaj komencu labori! /Deja de hablar y comienza a trabajar!
  • Vivu, progresu, sed lerni ne ĉesu. /  Vive, progresa, pero de aprender no ceses.
  • Komenciĝis proceso, mono fluas sen ĉeso. / Comenzó el proceso, el dinero fluye sin cesar.
  • La instruisto petis, ke infanoj ĉesigu la petoladon. /  El profesor pidió que los niños cesen de loquear.
  • La pluvo ĉesiĝis (komencis ĉesi). / La lluvia cesó ( comenzó a cesar ).
  • Senĉesa guto eĉ ŝtonon traboras. /  Una gota sin cesar hasta una piedra perfora.

CELO (objetivo)

1. Objekto, kiun oni penas trafi: / Objeto que se esfuerza alcanzar
  • Trafi du celojn per unu ŝtono./  Alcanzar dos objetivos con una piedra.
  • Celis paseron, trafis anseron. / Objetivo era un gorrión, alcanzó un ganso.
  • Ŝerce dirite, cele pensite./  En broma dicho, como objetivo pensado
2. Tio, kion oni penas atingi aŭ plenumi: / Aquello que se esfuerza alcanzar o cumplir
  • La celo de ŝia vivo estas trovi riĉan edzon. /  El objetivo de la vida de ella es encontrar un esposo rico.
  • Kiu havas malican celon, ofte perdas sian propran felon. / Quien tiene un objetivo malvado, a menudo pierde su propio cuero.
  • Profiton celu, sed aliajn ne pelu. /  Desea la ganancia, pero a otros no expeles.
  • Ĉu iu povas trovi celecon en la mondo? /  Puede alguien encontrar un objetividad en el mundo?
  • Mi estas alcela homo - konscia pri mia celo. /  Soy un hombre con objetivos - consciente de mi objetivo
  • La diskuto estis sencela. /  La discusión no tenía objetivo.
  • Muele sencele. / Moliendo sin objetivo.

BORI ( perforar, hacer un hoyo )

Fari tratruon per pinta ilo: / hacer un hoyo por medio de un instrumento puntudo:
  • La patro boris truon en la barilo./  El padre perforó un hoyo en el barril.
  • Guto malgranda, sed ŝtonon ĝi boras. / Una gota pequeña, pero una piedra perfora.
  • Ĉi tiu boraĵo ne plu bezonatas./ Esta perforación no es más necesaria.
  • Mi ne povis ekdormi pro boranta doloro. /  No pude dormirme a causa de un dolor penetrante.
  • Oni traboris la monton kaj faris tunelon./  Se perferó en el monte y se hizo un túnel.
  • Aĉetu la borilojn por boraparato./ Compra las brocas para el taladro.
  • Ni ne povas uzi ĉi tiun lignon, ĉar ĝi estas vermborita./ No podemos usar esta madera porque está perforada por gusanos.

AVIDA ( ávido, a)

Fortege deziranta ricevi aŭ posedi ion:/  Fuertemente deseando recibir o poseer algo:
  • Li estas avida je mono. / Él está ávido de dinero.
  • Oni prenas avide, oni redonas malrapide. /Se toma ávidamente, se devuelve lentamente.
  • Ju pli oni posedas, des pli oni avidas. / Mientras más se posee, más se desea.
  • Se okulo ne vidas, koro ne avidas./ Si el ojo no ve, el corazón no desea.
  • Homo devas gardi sin kontraŭ avideco. /  Un hombre debe cuidarse contra la avidez.
  • Donu fingron al avidulo, li tutan manon postulas. / Da un dedo al ávido, él exigirá toda la mano.

KOMIKA ( cómico,a)

Ridiga, amuza: /  que hace reír, divertido
  • Tiu ĉi situacio estas komika. /   Esta situación es cómica.
  • Li aspektas komike. / Él tiene un aspecto cómico.
  • La komikeco de nia aventuro estas, ke ni sukcesis trompi tiujn stultulojn. / La comicidad de nuestra aventura es que logramos engañar a esos estúpidos.
  • Jim Carrey estas tre fama kaj bona komikisto./ Jim Carrey es un cómico muy famoso y bueno.
  • Tiu knabo estas vera komikulo (nature komika). / Ese muchacho es verdaderamente un cómico ( naturalmente cómico)

SONORI (sonar con vibración prolongada)

1. Estigi sonon, daŭre sonantan post la ĉeso de ĝia kaŭzo (se paroli pri aĵoj)/ Crear un sonido que continua sonando después de cesar de su causa ( si se habla sobre cosas)
  • La glasoj sonoris dum la festo./ Los vasos sonaron durante la fiesta.
  • La vitro dispeciĝis kun sonoro. / El vidrio se despedazó con ruido.
  • Antaŭ la tagmanĝo oni povis aŭdi la sonorajn kuirilojn. / Antes del almuerzo se pudo escuchar las herramientas para cocinar.
  • Sonorado al li venas, sed de kie - li ne komprenas. /El ruido a él llega, pero de donde - el no comprende.
2. Indiki per sonorado (se paroli pri iloj): / Indicar por un sonido ( si se habla de instrumentos)
  • La sonoriloj sonoris la komencon de la Kristnaska festo. / Las campanas sonaron el comienzo de la fiesta cristiana.
  • Sonorilo vokas al preĝejo kaj mem neniam eniras. / Una campana llama a la iglesia y ella misma nunca entra.
  • Alarmsonorilo avertis nin pri la danĝero. /Una campana de alarma nos advierte del peligro.
  • La gongo eksonoris. / El gong comenzó a sonar.
3. Sonorigi (se paroli pri homoj): / Hacer sonar ( si se habla de hombres)
  • La knabino sonoris per sonorileto. / La muchacha hizo ruido con una campanilla.
  • Iu sonorigas ĉe nia pordo per pordosonorilo./ Alguien golpea a nuestra puerta con la campana de la puerta.