miércoles, 4 de enero de 2012

INTIMO (Intimidad)

1. Ekzistanta tute interne, ne aperanta ekstere; nepublika: / Que existe totalmente de manera interna, no aparece exteriormente, privado:
  • Al neniu mi rakontas pri miaj intimaj sentoj. / No cuento a nadie sobre mis sentimientos íntimos.
  • Mia vivo estas intimaĵo. / Mi vida es una intimidad.
  • La afero estas intime konata. / El asunto es conocido íntimamente.
2. Karakterizata de profunde komunaj sentoj kaj plena konfido kaj senĝeneco: / Caracterizado profundamente por sentimientos comunes y plena confianza y sin incomodidad:
  • Niaj interrilatoj estas intimaj. / Nuestras interrelaciones son íntimas.
  • Pli bona amiko intima, ol parenco malproksima. / Es mejor un amigo íntimo que un parentesco lejano.
  • Ili vivas en intimeco. / Ellos viven en intimidad.
  • Amiko - intimulo. /  Amigo – íntimo.

INTRIGO (Intriga)

Ruze aranĝi kombinon por sukcesigi aŭ malsukcesigi aferon: /Disponer astutamente una combinación para que un asunto tenga éxito o fracaso:
  • Li certe intrigis por ricevi tiun postenon. /Ciertamente él intrigó para recibir ese puesto.
  • Ĉiuj intrigoj kaj malicaĵoj estis forgesitaj. /Todas las intrigas y malicias fueron olvidadas.
  • Ŝi havis amintrigon kun edziĝinta viro. /Ella tuvo una intriga de amor con un hombre casado.
  • Estas multaj intrigantoj inter viaj geamikoj. /Hay muchos intrigantes entre tus amistades.
  • Atentu pri li: ĉiuj diras, ke li estas intrigema. /Ten cuidado con él: todos dicen que es un intrigante.

INTUICIO (Intuición)

Scio pri difinita fakto, akirita senpere, sen helpo de racia pripenso, de induktaj aŭ deduktaj pensprocedoj: /Conocimiento de un hecho definido, adquirido directamente, sin ayuda de reflexión racional, de procedimientos de pensamientos inductivos o deductivos:
  • Mia intuicio diras al mi, ke vi ne pravas. /Mi intuición me dice que no tienes razón.
  • Onidire, virinoj estas pli intuiciaj ol viroj. /Se dice que las mujeres son más intuitivas que los hombres.
  • Li intuicie, mem ne komprenante, konstruis novan teorion. /Intuitivamente, no comprendiendo  él mismo, construyó una nueva teoría.
  • Ŝi intuicias la veron. /Ella intuye la verdad.

HAKI (Cortar con hacha, cortar carne)

1. Frapi, por tranĉi per bato de akra ilo: /Golpear, para cortar mediante un golpe con un instrumento filudo:
  • Mia patro estas (arbo) hakisto. /Mi padre es leñador.
  • Li ofte hakas grandajn arbojn per hakilego. /A menudo él corta grandes árboles con una enorme hacha.
  • Nek por baki, nek por haki. /Ni para hornear ni para cortar.
  • Unu hako kverkon ne faligas. /Una hacha no hace caer un roble.
  • Hakado de ligno donas lignerojn. /El corte de madera produce leña.
  • Patrino haketas cepojn per haketilo. /La madre pica cebollas con una cuchilla.
  • Hakilo estas tranĉa, sed ne cedas la branĉo. /Un hacha corta, pero la rama no cede.
  • Mi dehakis kelkajn branĉojn de piceo por fari Kristnaskan bukedon. /Corté varias ramas de abeto para hacer un ramo navideño.
2. Difekti aŭ detrui, kvazaŭ per batado de hakilo: /Estropear o destruir como si fueran golpes de hacha:
  •  La hajlo hakis la rikoltojn. /El granizo arruinó la cosecha.
3. Maldelikate distranĉi en apartajn, neligitajn pecojn: /Cortar bruscamente en pedazos apartes, separados:
  • Parolante li hakas vortojn. / Al hablar, él corta las palabras.
  • Li starigis ŝtonhakistojn, por ĉirkaŭhaki ŝtonojn por la konstruado de la domo. /Él estableció canteros para cortar alrededor de las piedras para la construcción de la casa.
  • Ili elhakis al si vojon tra arbaro. /Ellos hicieron un camino a través del bosque a golpe de hacha.

HARMONIA (Armonioso)

1. Aro da sinsekvaj (en poezio) aŭ samtempaj (en muziko) sonoj, agrabla por la orelo: /Conjunto de sonidos sucesivos (en poesía) o simultáneos, (en música) agradable para el oído:
  • Mankas harmonio en ĉi tiu muziko. /A esta música le falta armonía.
  • Ni ĝuis harmoniajn kantojn. /Disfrutamos cantos armoniosos.
2. Ĝusta aranĝo de la diversaj partoj de tuto, tiel ke ĉiu el ili akordas plaĉe kun la aliaj: /Ordenamiento preciso de las diversas partes de un todo, de modo que todas ellas estén agradablemente de acuerdo con las otras:
  • Esperanto estas plena je harmonio. /Esperanto está lleno de armonía.
  • La meblaro ne harmonias kun la aspekto de la ĉambro. /El amoblado no armoniza con el aspecto de la habitación.
  • Necesas harmoniigi la kolorojn de vestoj. /Se necesita armonizar los colores del vestuario.
  • • La domo estas misharmonia / neharmonia. /La casa es inarmónica.
3. Akordo de la sentoj inter pluraj personoj: /Acuerdo de los sentimientos de varias personas:
  • Tio konfuzis harmonion de la ŝtato. /Eso confundió la armonía del estado.
  • En malsata familio mankas harmonio. /En una familia con hambre falta armonía.
  • Ŝafaro harmonia lupon ne timas. /Una armoniosa manada de corderos no teme al lobo.
  • Ni vivas inter si harmonie. /Entre nosotros vivimos armoniosamente.

HASTI (Apurarse, acelerar)

Rapidigi siajn movojn, por pli baldaŭ plenumi ion; agi kun nekutima, nenormala rapideco: /Hacer más rápidos sus movimientos para realizar alto más pronto; actuar con rapidez desacostumbrada, anormal:
  • Ne hastu fari la taskon. Prefere ĉio estu farita malpli rapide, sed tre bone. /No te apures en hacer la tarea. Es preferible hacerla menos rápida, pero muy bien.
  • Povas esti, ke la teksto enhavos mistajpon, ĉar la letero estis skribita kun hasto. /Puede ser que el texto contenga errores de tipeo, porque la carta fue escrita con apuro.
  • Tro hasta kaj nesufiĉa maĉado povas kaŭzi diversajn malsanojn de la stomako. /El masticado demasiado acelerado e insuficiente puede causar diversas enfermedades del estómago.
  • Li haste kaŝiĝis de malamikoj en la butiko. /Él se escondió rápidamente de los enemigos en la tienda.
  • Ne estu hastema - ja ĉiujn taskojn de la mondo vi ne sukcesos fari. /No seas acelerado, ciertamente no podrás llevar a cabo todas las tareas del mundo.

HEREDI (Heredar)

1. Laŭleĝe ricevi ion de mortinto / Recibir algo legalmente de un fallecido:
  • Post morto de avino mi heredis ŝian domon./ Tras la muerte de la abuela heredé su casa.
  • Ne fidu heredon, fidu posedon. / No te fíes de la herencia, fíate de la posesión.
  • La bildoj herede apartenas al via frato./ Las fotos por herencia pertenecen a tu hermano.
  • Vi certe ne estos heredanto de mia domo! / Ciertamente no serás heredero de mi casa.
  • Mi heredigos vin, ĉar mi ne havas proprajn infanojn. / Te haré heredero, porque no tengo hijos propios.
  • Ŝi decidis senheredigi malamatan duonfilinon. / Ella decidió desheredar a una odiada media hermana.
2. Havi post siaj parencoj aŭ antaŭuloj, ĝui post ili aŭ same kiel ili / Tener después de sus parientes o antecesores, gozar tras ellos o al igual que ellos:
  • Nacioj heredas morojn de siaj antaŭuloj./ Las naciones heredan costumbres de sus antecesores.
  • Kristanismo estas lia hereda religio./ El Cristianismo es su religión heredada.
3. Ricevi de la gepatroj difinitajn ecojn pro heredeco / Recibir de los padres cualidades definidas por herencia:
  • Inklinon al lingvoj mi heredis de mia patrino./ La inclinación a los idiomas la heredé de mi madre.
  • Eblas diri, ke mia malsano estas heredaĵo de miaj gepatroj. / Es posible decir que mi enfermedad es herencia de mis padres.
  • Genoj estas la portiloj de heredeco. / Los genes son los portadores de la herencia.

HIPOTEZO (Hipótesis)

Nepruvita supozo, provizore akceptita por klarigi kaj komprenigi konstatitajn faktojn, sed kontrolota per pluaj eksperi-mentoj: / Una suposición no probada, aceptada provisoriamente para aclarar y comprender hechos comprobados, pero que se controlarán por medio de más experimentos:
  • Tiu hipotezo evidentiĝis malĝusta. / Esa hipótesis se evidenció incorrecta.
  • Ne timu, la danĝero estas nur hipoteza. / No temas, el peligro sólo es hipotético.
  • Koperniko hipotezis, ke la Tero rivoluas ĉirkaŭ la Suno. / Copérnico presentó la hipótesis de que la Tierra gira alrededor del Sol.

HISI (Izar)

Suprentiri per ŝnuro: /Hacer subir mediante una cuerda:
  • Dum ŝtataj festoj oni hisas la flagojn. /Durante las fiestas patrias se izan las banderas.
  • Kiam la festo finiĝis, ĉiuj malhisis la flagojn. /Cuando la fiesta se terminó, todos arriaron las banderas.
  • Duonhisita flago estas signo de funebro. /Una bandera izada a media asta es signo de luto.
  • Hisilo estas ŝnuro por levi la velon. /Una maroma es una cuerda para elevar la vela.

HOKO (Gancho, anzuelo)

 1. Kurbigita pinta metalpeco, per kiu oni ion altiras: / Pieza de metal de punta curvada, por medio de la que se tira algo:
  • Kurbiĝu hoko laŭ postuloj de l' loko. / Curva el gancho según las reglas del lugar.
  • En Esperanto estas unu litero kun hoketo - ŭ. / En Esperanto hay una letra con ganchito – ŭ.
2. Kurba metala aŭ alispeca peco, sur kiu oni ion pendigas: / Pieza curva de metal u otra especie, en que se cuelga algo:
  • Mi pendigis mian jakon sur la (vest)hoko. / Yo colgué mi chaqueta en el colgador de ropa.
3. Kurbigita akrapinta metalpeco, fiksita ĉe la fino de fadeno kaj provizita per logaĵo, por kapti fiŝojn: / Pieza de metal curvado, de extremo puntiagudo, atada al extremo de un hilo y provista de una carnada, para coger peces:
  • Ĉi tiu (fiŝ)hoko estas tro malgranda por tiaj grandegaj fiŝoj. / Este anzuelo es demasiado pequeño para esos enormes peces.
  • Fiŝo ne iras, sed hoko ĝin tiras. / El pez no va, pero el anzuelo lo tira.
  • Hodiaŭ ni veturas fiŝhoki - ĉasi fiŝojn per hokfadeno. / Hoy viajamos a pescar – cazar con sedal y anzuelo.
  • La fiŝo estas hokita. / El pez está enganchado.
4. Elstara metalpeco, fiksita ĉe pordo- aŭ fenestro-kadro, ĉirkaŭ kiu turniĝas ingo fiksita ĉe la pordo- aŭ fenestro-klapo: / Pieza de metal sobresaliente, fijo en el marco de la puerta o ventana, alrededor del que gira una vaina fijada en el batiente de la puerta o ventana.
  • La pordoj turniĝas sur siaj (pord)hokoj. / La puerta gira sobre sus bisagras.

HOTELO (Hotel)

Domo, kie vojaĝantoj povas pagante loĝi kaj eventuale ankaŭ manĝi: /  Casa donde los viajeros, pagando, pueden vivir y eventualmente, también comer.
  • Ĉi tiu hotelo estas tre fama pro siaj belegaj ĉambroj kaj bonegaj servoj. / Este hotel es muy famoso por sus buenas habitaciones y excelentes servicios.
  • Mi nun lernas en hotela lernejo. / Ahora aprendo en una escuela de hotelería.
  • Mi volas paroli kun la hotelisto (hotelmastro)! /¡Quiero hablar con el hotelero! (dueño del hotel)

HU! (¡Ea!)

Interjekcio, uzata por esprimi ektimon: /Interjección empleada para expresar un temor súbito:
  • Hu! Vi tre timigis min! /¡Ea! ¡Me asustaste mucho!
  • La bestetoj ektimis ion kaj komencis hui. /Los animalitos se asustaron de algo y comenzaron a gritar hu.
  • Fariĝis bruo, tumulto, babilado, kurego, hu ha, tuta foiro! / ¡Se produjo ruido, tumulto, charla, carrera, ea ea, feria total!
  • Estis nokto. Hu hu! Tion ni aŭdis en la arbaro. /Era de noche.¡Ea ea! Eso escuchamos en el bosque.

domingo, 1 de enero de 2012

HUMANA (Humano)

Posedanta la plej noblajn ecojn de la homo, kompatemon, bonfaremon, helpemon: /Que posee las más nobles cualidades de la humanidad, compasivo, bienhechor, servicial:
  • La juĝisto estis tre humana. /El juez era muy humano.
  • Ili traktis la venkitojn kun humaneco./Ellos trataron a los vencidos con humanidad.
  • Oni provos humanigi sovaĝulojn. /Se intentará humanizar a los salvajes.
  • Germanio iam estis la centro de la humanistoj. /Alemania fue alguna vez el centro de los humanistas.
  • Tio estas malhumana kruelaĵo /Eso es una crueldad inhumana.

ĜENERALA (General; común; total, universal)

Rilatanta senescepte al tuto aŭ al la plej granda parto el personoj aŭ objektoj, neaparta, neindividua: /Que, sin excepción, guarda relación al total o a la mayor parte de personas u objetos, no separado, no individual:
  • Venontmonate okazos ĝenerala kunveno de la asocio. /En el mes venidero se realizará una reunión general de la asociación.
  • Ni parolis ĝenerale pri la graveco de internacia lingvo. /Generalmente hablamos de la importancia de la lengua internacional.
  • Tio estas nur ĝeneralaĵo (ĝenerala ideo). / Eso es sólo una generalidad (una idea general).
  • Mi pensis pri tio, sed mi ne ĝeneraligis miajn pensojn. /Pensé en eso, pero no generalicé mis pensamientos.

ĜENTILA (Cortés, gentil, amable)

Observanta la regulojn de la socia deco; observanta la bonajn manierojn: /Que observa las normas del decoro social; que observa las buenas maneras:
  • Mi ja edukis vin, ke vi estu ĝentila! /¡Ya te he enseñado que seas amable!
  • De vorto ĝentila ne doloras la lango. /La lengua no duele con la palabra gentil.
  • Ŝi ĝentile salutis min. /Ella me saludó cortésmente.
  • Ĝentileco neniom kostas kaj multon aĉetas. /La amabilidad nada cuesta y mucho compra.
  • Tiu junulo estas vera ĝentilulo. /Ese individuo es un verdadero hombre amable.
  • Neniu ŝatas malĝentilajn vendistojn. /A nadie le gustan los vendedores descorteses.
  • Mi foriris de tie, ĉar ĉiuj agis kun mi malĝentile. /Salí de allí, porque todos actuaron descortésmente conmigo.
  • Sinjoroj, vi estas neĝentilaj (ne sufiĉe ĝentilaj)! /¡Señores, ustedes son descorteses! (no lo bastante amables)

GARANTII (Garantizar)

1. Preni sur sin la respondecon de alia persono pri io aŭ iu: /Tomar sobre sí la responsabilidad de otra persona acerca de algo o alguien:
  • Mi garantias pri la ĝusteco de informoj. /Garantizo la exactitud de los informes.
  • Kiu garantias, trankvilon ne scias. /Quien garantiza,  de tranquilidad no sabe.
  • Kiu donis garantion, tiu pagu la ŝuldon. /Quien dio la garantía, ese paga la deuda.
2. Aserti sub sia respondeco, ke io certe okazos: /Aseverar, bajo su responsabilidad, que algo ciertamente ocurrirá.
  • Nenio garantias, ke mi ne perdos la laboron. /Nada garantiza que no perderé mi trabajo.
  • Garantie liberigu mian fraton! / ¡Bajo garantía, libere a mi hermano!
  • Mi prenos vian ringon kiel garantiaĵon. /Tomaré tu anillo como garantía.
3. Certigi al iu la posedon de io: /Asegurar a alguien la posesión de algo:
  • Nia metodo garantias rapidajn progresojn. /Nuestro método garantiza progresos rápidos.
  • Ĉiumonate ni donas monon al garantia fonduso. /Todos los meses donamos dinero al fondo de garantía
4. Gardi de ia maloportunaĵo: /Proteger de algo inoportuno:
  • Edziĝo najbara garantias de eraro. /Un casamiento vecinal garantiza contra el error.
  • Li estas garantiita kontraŭ la militservo. /Él está garantizado contra el servicio militar.

GESTO (Gesto)

Ĉiu montra, esprima movo de la korpo, precipe de la kapo, brako aŭ mano: /Todo movimiento demostrativo, expresivo del cuerpo, principalmente de la cabeza, brazo o mano:
  • Ŝi faris iujn gestojn, sed mi ne povis kompreni ilian signifon. /Ella hizo algunos gestos, pero no pude comprender su significado.
  • Malfeliĉo sin ne ĝenas, faru geston - ĝi tuj venas. /La infelicidad no le molesta, haz un gesto – viene de inmediato.
  • Mi ne povis kompreni ŝin, ĉar mi ne sciis gestan lingvon /. No pude comprenderla, porque yo no conocía el lenguaje de los gestos.
  • Li provis geste komprenigi la aferon al mi. /Él trató de hacerme comprender el asunto por medio de gestos.
  • Ni gestis al la kelnero, por ke li venu. /Le hicimos gestos al camarero para que venga.
  • Ili gestadis, ke aliaj homoj ekvidu kaj venu. /Ellos hacían gestos para que otras personas vieran y vinieran.
  • La paroloj de la gestema prezidanto estis tre konvinkaj. /Las palabras del presidente aficionado a los gestos fueron muy convincentes.

GLACIO (Hielo)

1. Akvo solidiĝinta pro malvarmo: /Agua solidificada por el frío:
  • Vintre lago estas kovrita per glacio. /En invierno el lago está cubierto de hielo.
  • Batadi kiel fiŝo kontraŭ glacio. /Dar golpeteos como un pez contra el hielo.
  • Mi aĉetis vanilan glaciaĵon en la glaciaĵejo. /Compré un helado de vainilla en la heladería.
  • La vintro glaciigis la riverojn. /El invierno congeló los ríos.
  • La lago jam glaciiĝis. /El lago ya se congeló.
  • Multaj pendoglacioj pendis ĉe la tegmento. /Muchos trozos de hielo penden de la techumbre.
2. Tiu substanco, rigardata kiel ne daŭrema: /Esa sustancia, observada como no durable:
  • Al glacio printempa kaj al amiko tro nova ne fidu. / No confíes en el hielo primaveral ni en el amigo demasiado nuevo.
3. Tiu substanco, rigardata kiel simbolo de sensimpatieco, indiferenteco: /Esa sustancia, observada como símbolo de antipatía, indiferencia:
  • Mielo sur lango, kaj glacio en koro. /Miel en la lengua, hielo en el corazón.
  • Liaj okuloj estis kvazaŭ glaciaj. /Sus ojos eran como si fueran hielos.
  • Ili salutis min glacie. /Ellos me saludaron glacialmente.
  • Ŝi glaciiĝis de timo. /Ella se congeló de miedo.

GRAJNO (Grano, semilla)

1. Ĉiu el la fruktoj entenataj en la spiko de greno: /Cada uno de los frutos contenidos en la espiga de un cereal.
  • Avino ĵetis iom da grajnoj al siaj kokinoj. /La abuela lanzó un poco de granos a sus gallinas.
  • Eĉ blinda kokino povas trovi grajnon. /Hasta una gallina ciega puede encontrar granos.
  • Mi tre ŝatas manĝi grajnaĵon el freŝaj grajnoj. /Me gusta mucho comer comida hecha con granos frescos.
  • Venis tempo por disgrajnigi vinberaron. /Viene el tiempo para desgranar racimos de uvas.
  • La maizo jam grajniĝas. /El maíz ya se llena de granos.
2. Ĉiu seka semo aŭ frukto, prezentanta etan volumenon: /Cada semilla seca o fruto que presenta un pequeño volumen:
  • Kion vi intencas fari kun tiuj grajnoj de pomo? /¿Qué intentas hacer con esas semillas de manzana?
3. Malgranda globa objekto, simila al vegetaĵa grajno: /Pequeño objeto esférico, similar a un grano vegetal:
  • Sur la fundo de la rivero troviĝas grajnoj da oro. /En el fondo del río se encuentran pepitas de oro.
  • Grajneto da vitro penetris en mian okulon. /Un granito de vidrio me penetró en el ojo.
  • La sablo estas grajneca. /La arena presenta el aspecto de un conjunto de granos.
4. Tre malgranda kvanto da io: /Cantidad muy pequeña de algo:
  • Vi ne havas en la kapo eĉ unu grajnon da saĝo! / No tienes ni siquiera un grano de sensatez en la cabeza.